مبحث اجتهاد و تقليد اين مبحث داراى فروع گوناگونى بوده و از جهات مختلفى در آن بحث و بررسى شده كه ذيلا به بعضى از آنها اشاره خواهد شد:
الف): در تعلق اين مبحث به هر يك از علوم فقه و اصول و يا كلام، بين علماء بزرگ اصولى وفقهاء اختلاف وجود دارد، عده اى همچون مرحوم محقق قمى (قده) در كتاب قوانين اين مبحث را از مباحث علم كلام و از توابع بحث امامت و قاعده لطف مى دانند در صورتى كه بسيارى معتقدند اين مبحث تابع علم اصول است وعده كثيرى نيز بر اين عقيده اند كه بايد در مباحث فقهى مورد بحث قرار گيرد، ليكن با عنايت به اين مطلب كه ممكن است موضوع و مبحثى در چند رشته علمى و در هر كدام از جهتى مورد بحث قرار گيرد، به نظر مى رسد كه بيشتر مسائل مورد بحث در اين مجموعه علاوه بر اينكه موضوع علم اصول است مى بايد در علم فقه هم مورد بررسى قرار گيرد در حالى كه پاره اى از مباحث تنها اصولى و پاره اى ديگر تنها فقهى مى باشند و از طرف ديگر، نصب فقهاء براى رجوع مردم در زمان غيبت حضرت ولى عصر ارواحنا له الفداء موضوعى كلامى است هر چند كه اثرات فقهى و اصولى نيز در بر و تقليد و احتياط هم تقليدى نيست، همانطور كه مسائلى از قبيل جبر و تفويض