مى‌رسيم. گر چه دقيقا صافى و روشنى مرحلهء نخستين را ندارد، ولى حقايق تاريخى، عادات و سنن اجتماعى، ادب و ادبيات مرثيه نگارى ارزشمندى را دربارهء آن حادثهء بزرگ و جانگداز به ثبت رسانده است كه تأمل و دقت را مىطلبد.
كتاب شناس معروف جهان تشيع، مرحوم حاج شيخ آقا بزرگ تهرانى در اثر ماندگار خود " الذريعة الى تصانيف الشيعة " (1) تعداد شصت و پنج اثر از اين نوع مقاتل را نام مى برد و به همين تعداد نيز در لا به لاى ديگر مجلدات نام برده است كه يقينا چيزى در حدود 150 نوع اثر مقتلى مى باشد. تازه اين تعداد كثير، مربوط به تتبع محدود يك فرد محقق در مقام تتبع محدود مى باشد و يقينا تعداد اين گونه مقاتل، خيلى بيش از اين مقدار بازگوشده، بوده است، چون هر عالم دينى محب اهل بيت (ع)، خواسته است در طول عمر خويش، از اين طريق، اظهار ارادتى به ساحت والاى شهيدان كربلا نموده باشد، كه در كوران حوادث روزگار، يا از بين رفته اند، يا در اختيار محققان بعدى قرار نگرفته اند.
از اين تعداد مقاتل مضبوط، حدود ده نوع از آن مقاتل مربوط به قرون اوليه اسلامى است كه اسامى آنها به اين ترتيب مى باشد:
1. مقتل أصبغ بن نباته مجاشعى (متوفى در قرن اول) كه از ياران خاص امير مؤمنان (عليه السلام) و صاحب عمر پر بركت، متجاوز از صد سال بوده است. (2) 2. مقتل جابر بن يزيد جعفى (متوفى 128 ه‍. ق) صاحب تفسير معروف. (3) 3. مقتل أبى مخنف لوط بن يحيى بن سعيد أزدى (متوفى 157 ه‍. ق). (4) 4. مقتل نصر بن مزاحم منقر بن عطار (متوفى 212 ه‍. ق) كه نجاشى در رجال خود، بخصوص از آن نام برده است.