است كه بقاء عين، صدق نمىكند مثل اين كه سركه خريده و با عسل مخلوط كرده، فروشنده نمىتواند رجوع كند و حق او از عينى كه به مشترى فروخته باطل مىشود، ولى اگر طورى است كه بعد از خلط شدن هم، بقاء عين ولو بعنوان عين معيوب، صدق مىكند مثل اين كه شير خريده و آن را با كمى آب مخلوط كرده كه آنچه موجود است شير معيوب است نه چيز ديگر، در اين صورت با عين مخلوط شده معامله معيوب مىشود و اگر مشترى مالى را كه خريده با جنس خود آن مال، مثلا روغن را با روغن مخلوط نموده پس اگر هر دو روغن در ارزش مساويند، فروشنده مىتواند به مقدار روغن خود از عين روغن مخلوط شده از مشترى بگيرد و اگر در ارزش متفاوتند، مجموع فروخته مىشود و هر يك از فروشنده و خريدار به نسبت ارزش مالش حق دارد، مثلا اگر روغن خريدارى شده كيلوئى يكصد تومان و روغن خود مشترى كيلوئى دويست تومان ارزش داشته و بواسطه مخلوط شدن هم قيمت روغنها تفاوت نكرده يعنى پس از خلط شدن مجموع دو كيلو سيصد تومان ارزش دارد، فروشنده، يك سوم ثمن مجموع روغن را مىگيرد ولى اگر بواسطه مخلوط شدن قيمت روغن بهتر، كم شود مثلا مجموع دو كيلو، دويست تومان ارزش داشته باشد، ثمن بين هر دو بالسويه تقسيم مىشود و در فرض مسأله هر گاه فروشنده يا خريدار بخواهد مال خود را بفروشد ديگرى حق امتناع ندارد. بلى هر كدام از آنها كه مالش با ارزشتر است مىتواند مطالبه تقسيم عين مال مخلوط شده را بنمايد و به نسبت مالش از عين بردارد و ديگرى حق امتناع و فروش مال و تقسيم ثمن به نسبت قيمت را ندارد، چون صاحب مال بهتر، به كمتر از حقى كه داشته راضى شده و لكن در اصل مسأله يعنى حق داشتن فروشنده در مالى كه فروخته و سپس با مال مشترى مخلوط شده، احتياط آن است كه فروشنده رجوع به مالى كه فروخته ننمايد مگر با رضايت غرماء.
س 44 - هر گاه كسى كه از ميت طلبكار است عين مالش در بين اموال ميت موجود باشد آيا حق دارد عين مال خود را مطالبه كند يا خير؟
ج - هر گاه تركه ميت وافى به ديونش باشد، طلبكار از ميت، در فرض سئوال مىتواند عين مال خود را مطالبه كند ولى اگر تركه، وافى به ديون ميت نباشد، شخص مذكور مانند ساير طلبكاران است هر چند ميت در حالى كه محجور عليه بوده از دنيا رفته باشد.