مستأجر و مستخرج آن؟.
ج - اجاره زمين، جهت استخراج معدن - به نحوى كه به اجاره، معدن، ملك مستأجر شود - محل تأمل است بلى اگر صاحب زمين وجهى بگيرد كه اجازه بدهد به شخصى كه براى خودش معدن را استخراج و تملك نمايد جائز است و در اين صورت خمس، با مستخرج است.
س 391 - كسى كه از معادن، منفعتى بدست آورد و به حد نصاب برسد و پس از اخراج هزينه آن، خمس آن را اداء نمايد آيا در سر سال پس از صرف مؤنه، مجددا بايستى از وجه مخمس ما قبل، كه دارد خمس ديگرى بدهد يا همان خمسى كه بعنوان معدن داده كفايت مىكند؟.
ج - در معدن، يك خمس، واجب است و پس از اخراج آن، ديگر خمس ندارد اگر چه چند سال بماند و صرف مؤنه نشود.
س 392 - در شمال پاكستان كوه‌هاى بلندى هست، مردم از آن كوه‌ها با سعى و زحمت بسيار با كندن كوه چيزى استخراج مىكنند و اين چيز بسيار مفيد و براى رفع امراض مختلفه خيلى مؤثر است و رنگش سياه است و قيمتش هم خيلى زياد است لطفا بفرمائيد آيا به آن خمس تعلق مىگيرد يا نه؟.
ج - بلى اگر بعد از مؤنه استخراج ارزش آن به پانزده مثقال صيرفى، طلا برسد خمس واجب است و اگر به اين حد نرسد از عوائد بين سال محسوب است كه اگر در بين سال به مصرف مؤنه رسيد خمس ندارد و اگر تا آخر سال باقى ماند خمس باقيمانده بايد داده شود.
خمس در مورد زمينى كه مسلمان از كافر ذمى بخرد س 393 - چنانچه مسلمانى زمينى را از كافر ذمى بخرد و بداند كه آن ذمى از مسلمانى خريده كه خمس آن را نداده اين معامله صحيح است و يا نسبت به مقدار خمس آن موقوف به اجازه حاكم شرع است و مسلمان دوم بايد خمس آن را بدهد؟.
ج - نسبت به خمس آن، فضولى است و بايد خمس آن را بدهد.
س 394 - زمينى كه ذمى از مسلمان بخرد و خمسش را ندهد اگر دو