سكر حاصل نمىشود قى كند و آن روز را امساك نموده و قضاى آن را نيز بجا آورد.
س 21 - اگر انسان مكرها و اجبارا در جايى مشغول كار باشد كه تصادفا در آنجا با گرد و خاك روبرو است و به هيچ وجه نتواند خود را از آنجا دور و حفظ كند روزه او صحيح است و يا قضا و كفاره دارد؟.
ج - اگر اجبارى باشد رافع تكليف است و نيز اگر اجبارا نگذاشتند كه مثلا جلو دهان و بينى خود را بگيرد، و غبار غليظ وارد حلق شد، روزه او صحيح است و اما اگر خود او مسامحه در حفظ از غبار نموده روزه او باطل و قضا و كفاره دارد.
ابطال روزه با حرام س 22 - اگر كسى بداند كه استمناء، روزه را باطل مىكند و عمدا اين عمل را انجام دهد كفاره جمع بر او لازم مىشود يا نه؟.
ج - بلى كفاره جمع بر او واجب مىشود.
س 23 - شخصى در ماه مبارك رمضان بعد از خوردن سحرى، خوابيده و محتلم شده بعد كه بيدار شده - چون مسأله را نمىدانسته - استمناء كرده اكنون حكم او را بيان فرمائيد؟.
ج - اگر قبل از فجر، استمناء كرده و قبل از فجر نيز غسل كرده، روزه او صحيح است و قضا و كفاره ندارد و اگر قبل از فجر، غسل نكرده و عمدا در حال جنابت صبح نموده روزه‌اش باطل و قضا و كفاره دارد و اگر بعد از فجر، استمناء كرده قضا و نيز كفاره جمع - آزاد كردن بنده و شصت مسكين را طعام دادن و شصت روز روزه گرفتن - بر او واجب است بلى بنده آزاد كردن، چون ممكن نيست ساقط مىشود.
س 24 - شخصى بعد از خوردن سحرى، خوابيده و استمناء كرده ليكن - با علم بوقوع اين عمل بعد از فجر - نمىداند كه در خواب، اين كار را كرده و يا در بيدارى، اكنون وظيفه او چيست؟.
ج - در فرض سؤال، كفاره و قضاء لازم نيست.
س 25 - اگر فردى افطار به حرام نمايد و كفاره جمع را هم بدهد (مثلا در