نمىآورد واجب است بجا آورد، و آنچه بجا مىآورد بايد ترك كند. و بر كسى كه معروف و منكر را نمىداند واجب نيست.
دوم: آن كه احتمال بدهد امر و نهى او تأثير مىكند، پس اگر بداند اثر نمىكند واجب نيست.
سوم: آن كه بداند و يا اطمينان داشته باشد شخص معصيت كار بنا دارد كه معصيت خود را تكرار كند، پس اگر بداند يا گمان كند يا احتمال صحيح بدهد كه تكرار نمىكند واجب نيست.
چهارم: آن كه در امر و نهى مفسده‌اى نباشد، پس اگر بداند يا گمان كند كه اگر امر يا نهى ضرر جانى يا عرضى و آبروئى يا مالى قابل توجه به او مىرسد واجب نيست. بلكه اگر احتمال صحيح بدهد كه از آن ترس ضررهاى مذكور را پيدا كند واجب نيست. بلكه اگر بترسد كه ضررى متوجه متعلقان او مىشود واجب نيست، بلكه با احتمال وقوع ضرر جانى يا عرضى و آبروئى يا مالى موجب حرج بر بعضى مؤمنين، واجب نمىشود بلكه در بسيارى از موارد حرام است.
مسأله 2867 - اگر معروف يا منكر از امورى باشد كه شارع مقدس به آن اهميت زياد مىدهد مثل اصول دين يا مذهب وحفظ قرآن مجيد وحفظ عقايد مسلمانان يا احكام ضروريه، بايد ملاحظه اهميت شود، و در مجرد ضرر، موجب واجب نبودن نمىشود، پس اگر توقف داشته باشد حفظ عقايد مسلمانان يا حفظ احكام ضروريه اسلام بر بذل جان و مال، واجب است بذل آن.
مسأله 2868 - اگر بدعتى در اسلام واقع شود مثل منكراتى كه دولت هاى جائر انجام مىدهند به اسم دين مبين اسلام، واجب است خصوصا بر علماء اسلام اظهار حق و انكار باطل، و اگر سكوت علماء اعلام موجب هتك مقام علم و موجب اسائه ظن به علماء اسلام شود واجب است اظهار حق به هر نحوى كه