مقدمه‌اى بر فقه شيعه (فارسي) - السيد حسين المدرسي - الصفحة ٤١
چنان كه ديده مى شود اين دو دانشمند تقريبا در يك زمان مىزيسته‌اند. ابن أبي عقيل كه اندكى بر ابن الجنيد تقدم زماني دارد (149)، از نظر گروه علمي در زمره متكلمان شيعي قرار داشته (150) و در واقع نخستين شخصيت در مكتب فقهى متكلمان است كه دوره سوم فقه شيعي را تشكيل مى دهد و ويژگيها و روش كار آنان را پس از اين خواهيم ديد. أو نيز مانند متكلمان ديگر، أحاديث غير مسلم مذهبي را - كه در اصطلاح أصول فقه خبر واحد خوانده مى شود - معتبر و حجت نمى دانسته است. روش فقهى أو بنابر آنچه از آراء و فتاواى وى برمىآيد بر قواعد كلى قرآني و أحاديث مشهور و مسلم استوار بود. در مواردى كه قاعده اى كلى در قرآن وجود داشته و در أحاديث استثناهايى براي آن ذكر گرديده است وى عموم و كليت قاعده مزبور را حفظ مى نمود و به آن أحاديث اعتنا نمى كرد مگر آن كه آن أحاديث قطعي و ترديد نا پذير باشد (151). البتة در دوره وى به خاطر نزديكى به روزگار حضور امام، وضع بسيارى از أحاديث روشن و مشخص بود (152) و نظرات امامان در أصول و مباني بنيادى حقوقى به خاطر اختلافات روايتي دچار ابهام فراوان نشده بود، و به همين دليل بسيارى روايات كه أو در كتاب خود به امامان نسبت داده مورد قبول مطلق دانشمندان شيعي پس از أو قرار گرفته است (153).
روش فقهى ابن أبي عقيل مورد احترام و تحسين دانشمندان پس از أو قرار داشته (154) و آراء حقوقى أو در همه مآخذ شيعي نقل شده است. اما شخصيت دوم در اين طبقه يعنى ابن الجنيد اقبالى بلند نيافته، و روش فقهى وى مورد انتقاد معاصران و متأخران از وى قرار گرفته است.
ابن الجنيد نيز از متكلمان پر اثر شيعي بوده وآثار و مؤلفات كلامي متعددى داشته است (155) از جمله كتابي در دفاع از فضل بن شاذان متكلم مشهور شيعي قرن سوم (156) كه چنان كه پيش ترديديم از هواداران مشى تفكر عقلانى در شيعه و از پيروان روش استدلالي و تحليلي در فقه بود. با اين همه ابن الجنيد از نظر گرايش فقهى پيرو مكتب أصحاب الحديث شمرده مى شد (157) چه مانند آنان

149 - بحر العلوم 2: 218.
150 - نجاشي: 38 / فهرست شيخ: 54 و 194 / ابن داود: 111.
151 - قاموس الرجال تسترى 3: 198.
152 - ببينيد مدارك: 219.
153 - مختلف علامه 2: 157 و 167 / تنقيح مقداد: 88 پ.
154 - نجاشي: 38 / سرائر: 99 و 102 و 397 و 398.
155 - فهرست شيخ: 134 / نجاشي: 301 - 302.
156 - نجاشي: 301.
157 - المسائل السرويه مفيد: 223.
(٤١)
الذهاب إلى صفحة: «« « ... 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 ... » »»
الفهرست