و هر گاه كسى بخصوص مطالبه حديث بكند در مسأله، از او مطالبه حديث در بسيارى از محارم خواهيم كرد مثل بسيارى از اقسام رضاع. و آنچه او در آنجا گويد، ما در اينجا مىگوئيم. و اگر نباشد در مسأله مگر شهرت، ما را كافى است. چون مورث ظن قوى است فكيف مع حصول العلم بالاجماع، او ثبوت الاجماع المنقول. و چون وقت تنگ بود به اين دو كلمه اكتفا شد.
242: سؤال: بر فرض صحت بيع كنيز حامله، آيا ولد از مشترى است يا بايع؟ -؟.
جواب: فرض صحت در وقتى مىشود كه حمل از مولى نباشد. يا باشد و لكن از صورتهائى باشد كه بيع (ام ولد) جايز باشد. پس هر گاه حمل از مولى باشد بى شك فرزند ملحق به پدر او است وملك مشترى نمىشود. و هم چنين هر گاه حمل از شخص آزادى باشد - به وجه حلال بين يا شبهه - باز ولد ملحق به پدر است. و هر گاه حمل از زنا باشد، يا از غلام مولى باشد، يا از غلام غير باشد، و به سبب شرط مال مولى شده باشد، پس هر گاه شرط شده باشد در حال بيع كه ولد مال مشترى باشد، مال مشترى است.
و الا مال بايع است بنابر اشهر واظهر. و اگر ولد به سبب شرط مال صاحب غلام باشد، مال صاحب غلام است.
پس هر گاه بايع كنيز را بفروشد و بعد از آن ادعا كند كه حمل كنيز از من به هم رسيده، مشترى انكار كند، و جزم حاصل شود به آن كه كنيز در حال بيع حامله بوده - مثل اين كه در كمتر از شش ماه بعد خريدن متولد شود، يا ظن به آن حاصل شود، مثل اين كه اقصاى حمل يا كمتر گذشته باشد اما مشترى به آن دخول نكرده باشد - پس اگر حمل داخل بيع نبوده، بى اشكال ولد ملحق به بايع مىشود. و اگر حمل داخل در بيع بوده، يا بالاصاله چنان كه قول بعضى است، يا به سبب شرط چنان كه اشهر واظهر است پس در اين صورت اشكال به هم مىرسد. واظهر و اقوى آن است كه اقرار بايع در حق خود مسموع است ونافذ است. نه در حق مشترى. ودعوى او در فساد بيع مسموع نيست. و ثمره اين در وقتى ظاهر مىشود كه كنيز ثانيا بر وجهى از وجوه منتقل شود به بايع كه حكم مىشود به آزادى فرزند.
243: سؤال: آيا مشترى مىتواند با كنيز حامله كه خريده جماع كند يا نه؟ -؟.
جواب: جماعتى از قدما گفته اند كه حرام است جماع كردن تا چهار ماه از حمل بگذرد. و از ظاهر ابن زهره دعوى اجماع بر آن نقل شده. و از شيخ در نهايه و جمعى از