معتد بهى، يا تحصيل كسبى و حرفه اى. و هر گاه اين معنى از براى بعضى حاصل شود دون بعضى به قدر سهم آن را كه ظاهرا غنى است به فقرا مىدهد. و هم چنين هر يك از وارث كه محتاج شدند به قدر نصيب او، به او مىدهد به تدريج.
و اما سؤال از حقوق ماليه: هر گاه وصى علم داشته باشد كه خمس يا زكات متعلق به آن مال بوده والحال هم آن مال باقى است، بايد بدهد. و هر گاه علم ندارد خمس در آن واجب نمىشود. و اما زكات، پس هر گاه حصه هيچ يك از وراث به قدر نصاب نيست، به هيچ وجه زكات به آن متعلق نمىشود. و هم چنين است هر گاه به قدر نصاب باشد مادامى كه وارث متمكن از تصرف در آن نشده و ملكيت او مستقر نشده به سبب عدم ظهور فقر و حاجت، زكاتى متعلق به آن نمىشود هر چند در دست وصى بماند تا سال بر آن بگذرد، زيرا كه شرط است در وجوب زكات، استقرار ملك و تمكن از تصرف و گذشتن سال بر آن (در آنچه حلول سال در آن شرط است) در دست مالك. ومفروض اين است كه در اينجا نه استقرار ملك حاصل شده و نه تمكن از تصرف.
148: سؤال: شخصى وصيت نموده كه (بعد از من طفلى دارم بايد خاله ام متوجه شود و وصى من است كه مال مرا بعد از من به هر نهج كه صرفه صغير باشد از آن قرار عمل نمايد). آيا چنين وصيتى صحيح است يا نه؟ و با وجود وصيت، همين صغير را خاله مادرى مىباشد و مى گويد كه حضانت طفل همشيره ام به من مىرسد. در اين صورت كداميك اولى تر است به حضانت و متوجه شدن [به] اموال او؟. و هر گاه هيچ يك [از] اينها قابليت نداشته باشند (با وجود عدم ولى شرعى) امر صغير را چه بايد كرد؟.
جواب: وصيت پدر در مال صغير نافذ است، و بايد به مقتضاى آن عمل كرد. و اما وصيت در حضانت و محافظت صبى، پس ظاهر اين است كه منوط به وصيت پدر نيست.
و آن حقى است كه حق تعالى از براى پدر و مادر در حيات ايشان قرار داده است، و بعد از آن از براى اقارب، و نمىتوان آن را به وصيت از براى غير قرار داد. پس بايد دانست كه حق حضانت و محافظت بعد از پدر از براى كيست. و چون از ظاهر سؤال معلوم مىشود كه آن طفل مادر ندارد، حق حضانت و محافظت بعد از پدر از براى كيست. و چون از ظاهر سؤال معلوم مىشود كه آن طفل مادر ندارد، حق حضانت بعد از فوت پدر و مادر (هر دو) اظهر اين است كه به اقارب رجوع مىشود، الاقرب فالا قرب. يعنى هر كدام ميراث مىبرند از طفل، مقدم است بر آن ميراث نمىبرد. و در جائى كه هر دو ميراث مىبرند بايد قرعه كرد. و زيادتر بودن ميراث منشأ تقدم نمىشود. چنان كه در صورت سؤال خاله پدر دارد و خاله مادر. و