طرائف 240 - 241 [ند 499 / 155].
ظاهرا حدس آقا بزرگ در اتحاد اين تأليف با " انس الفريد " و " انس الخواطر " درست مى باشد. عنوان " انس الفريد " را بسيارى از شرح حال نويسان مسكويه از قبيل أبو سليمان المنطقي، ياقوت، ابن القفطى وشهرزورى، ثبت كرده اند. عناوين " نديم الفريد: و " انس الخواطر " را خوانسارى ياد كرده و ظاهرا اينها را دو تأليف مستقل مى داند (روضات 1 / 254 - 255). بطور كلى نك‍: 106 - 101. pp, Contribution, Arkoun. وى همانند آقا بزرگ " نديم الفريد " را با " انس الخواطر " يكى مى داند. آنچه اين فرض را تقويت مى كند اين حقيقت است كه خوانسارى عنوان " انس الخواطر " را از تاريخ الحكماء شهرزورى نقل مى كند اما در متن شهرزورى آن گونه كه Arkoun (همان ص 102) نقل مى كند از " انس الفريد " آمده است. در برابر امامى بر اين باور است كه انس الفريد (كه آن را با نديم الفريد يكى مى داند) كتابي غير از " الخواطر " است (عنوانى كه أبو سليمان المنطقي از آن ياد كرده و حدس امامى اتحاد آن با انس الخواطر است). نك‍: مقدمه امامى بر چاپ تجارب الامم، تهران - 1987 ج 1 ص 25. ابن طاووس نخستين كسى است كه عنوان " نديم الفريد " را بدست داده است. بنا به گفته ء آقا بزرگ: در روضات، نديم به عنوان " مجموعة شبه الكشكول " توصيف شده است. اما اين توصيف نه در چ سنگى (نك‍: ص 70) و نه در چاپ اسماعيليان از روضات (نك‍: ج 1 ص 254) نيامده است. آقا بزرگ همچنين مى گويد كه خطبه‌اى از امام على [ع] از اين تأليف در برخى از كتب متأخر نقل شده اما شاهدى بدست نمى دهد كه آن كتاب باقى مانده باشد.
مورد نقل شده اول روايتى است عليه عبد الله بن عمر. نقل دوم كه طولانى تر است مشتمل بر نامه‌اى است كه مأمون به بنى عباس، موالى آنان و مردم بغداد نوشته و در آن نصب امام رضا [ع] به ولا يتعهدى را كه به تازگى در گذشته، توجيه مى كند. اربلى (كشف 3 / 74) از اين نامه ياد كرده; او به كتاب النديم اشاره كرده بدون آنكه نامى از مؤلف به ميان آورد; او مىافزايد كه در وقت نوشتن، كتاب در دسترس او نبوده است. اين نامه به نقل از طرائف در بحار 49 / 208 - 214 همراه با توضيحات علامه مجلسى در صص 214 - 215 آمده است. براى ترجمه و تحليل آن نك‍: ", Docments ", Madelung