و مرا ببرند) پدر زن او و برادر او به اردبيل رفتند كه او را بياورند. صاحب خانه كه آن شخص مريض در خانه او بوده گفته بود كه (آن شخص كه شما تفحص او مىكنيد در خانه من بود و به رحمت خدا رفت). و رخوت پوشاكى و قدرى اسباب ديگر داشت كه پدر زن مريض آنها را مىشناخت كه آن رختها و اسبابها از شخص مريض است. آيا به اين نقلها علم حاصل مىشود و زوجه او به شوهر مىتواند برود يا نه؟ -؟.
جواب: امكان دارد كه از براى آن شخص كه رفته است، از اخبار صحاب خانه و قراين، علم حاصل شود. اگر آن شخص ادعاى حصول علم كند تكذيب آن نبايد كرد و لكن از براى ضعيفه كه [مىخواهد] شوهر كند يا بايد دو نفر عادل مدعى علم شهادت بدهند به موت، يا از برى ضعيفه علم حاصل شود، يا از براى حاكم شرع (يعنى مجتهد عادل) علم حاصل شود. و اگر اينها هيچ كدام نشود حكم آن حكم (زوجه مفقود الخبر) است. و حكم همان است كه با وجود عدم نفقه وعدم صبر و شكوه به حاكم شرع، او را مهلت دهد و چهار سال تفحص كند. به تفصيلى كه ذكر كرده اند.
233: سؤال: عقد زن به زبان تركى يا فارسى جايز است در جايى كه توكيل عربى ميسر باشد -؟ يا نه؟. جواب: با وجود امكان به لفظ عربى، جايز نيست از براى زوجين به هيچ لغتى ديگر.
و بر اين اجماع نقل شده از شيخ در مبسوط وعلامه در تذكره. و قول ابن حمزه به استحباب عربى ضعيف است. و هر گاه يكى از طرفين عربى نداند و ديگرى بداند آن كه مىداند به عربى بگويد و آن ديگرى به لغت خودش. به شرطى كه هر يك بفهمد مراد ديگرى را، هر چند به واسطه مترجم ثقه باشد. و ظاهرا يك مترجم كافى است. و اگر عربى را هيچ يك ندانند و تعلم هم متعذر باشد يا متعسر باشد، به هر لغت كه دانند بخوانند، وتوكيل غير واجب نيست. و ظاهر صاحب مدارك در شرح نافع دعوى اجماع است بر عدم وجوب. و اما غلط گفتن اعراب با وجود صحت لفظ عربى، پس ظاهر شهيد ثانى در مسالك اين است كه مضر نيست در نزد اصحاب ما و احوط آن است كه با وجود امكان تعلم، اكتفا به اعراب غلط نكنند.
234: سؤال: آيا جايز است كه يك نفر صيغه نكاح را ايجابا وقبولا جارى كند يا نه؟ -؟.
جواب: بلى اشهر واظهر جواز است. بلكه در خصوص عقد نكاح از طبرسى (ره)