اين مطلب را روايتي كه درباره ء عمروهشام در مبحث مربوط به مآخذ قراآت ذكر كرديم تأييد مى كند، چون طى اين روايت ديديم رسول اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: (كذلك انزلت).
4. اختلاف روايت ونقل از صحابه:
محمد طاهر كردى مى نويسد:
(سب اختلاف قراآت سبع وامثال آنها - همانگونه كه ابن ابى هاشم گفته - اين است: كسانى كه مصاحف را به بلاد مختلف حمل كردند اهل همان بلاد بوده اند. واين مصاحف فاقد هر گونه مشخصات املائي از قبيل نقطه ها و اعراب بوده است).
همو گفته است: (بنابراين ثابت شد اهل هر ناحيه ومنطقه بر حسب قراآتى كه سماعا از صحابه دريافت كرده بودند قرآن كريم را مى خواندند، قراآتى كه موافق با رسم الخط مصحف بوده است. بايد گفت اختلاف ميان قراء بلاد اسلامي از همين جا ريشه مى گرفت با آنكه همه ء آنها خود را به يك حرف از حروف هفتگانه پاى بند مى ديدند) (1).
صحابه - به نوبه ء خود - قرائت قرآن كريم را از زبان رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) دريافت مى كردند، و آنچه آنها دريافت مى كردند مختلف بود.
زرقاني مى گويد: (صحابه در تلقى قرآن كريم از رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) مختلف بودند:
- پاره أي از آنها قرآن را بر اساس يك حرف فرا گرفتند.
- پاره أي ديگر با دو حرف.
- وعده أي نيز با حروف ووجوهى بيش از آن، قرائت قرآن كريم را از آنحضرت فرا گرفتند.
آنگاه اينان در بلاد اسلامي پراكندند در حاليكه داراى چنين موضع هاي مختلفى از لحاظ اخذ حروف ووجوه قرائت بودند. عليهذا قهرا تابعين نيز در اخذ قرآن از صحابه مختلف بودند وهمينگونه اين وجوه در طول قرون اسلامي از تابعين به بعدى ها منتقل شد تا آنكه به همين نحو در دسترس اساتيدى قرار گرفت كه متخصص در قراآت بوده اند، وعمده ء فرصت زندگانى خود را در اختيار بررسى قراآت قرار داده وبه نشر آن سخت اهتمام مى ورزيدند) (2). مى گويد:
ابن مجاهد در كتاب السبعة به منشأ اختلاف اشاره دارد، ومى گويد:
(آثار واخبار [در زمينه ء قراآت] از صحابه وتابعين - با توجه به اينكه هدف، توسعه وتسهيل ورحمت نسبت به امت اسلامي بود - مختلف نقل شده است) (3).
وما در اين كتاب - آنگاه كه اسانيد قراء سبعه را ارائه مى كرديم - دريافتيم كه اختلاف مربوط به قراآت، به صحابه وپس از آن به نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) مى پيوندد. اين مطلب نيز مى تواند ما را به منشأ اختلاف قراآت معتبر رهنمون باشد ونيز گفتار ابن مجاهد را تأييد نمايد.
5. اختلاف لغات يا لهجه ها:
به نظر مى رسد نخستين كسى كه ريشه ء اختلاف قراآت را بدينگونه ياد كرده، ابن قتيبه در تأويل مشكل القرآن است. قبلا سخنى از وى درباره ء (اختلاف تقرير وتأييد نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم)) بازگو ساختيم كه