اسباب وموجبات اختلاف قراآت راجع به اسباب وموجبات اختلاف قراآت، نظريات مختلفى از سوى علماء اظهار شده است كه ما آنها را بيان مى كنيم:
1. اختلاف قرائت نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم):
رواياتي به ما رسيده است كه نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) هنگام تعليم قرآن كريم مقيد به يك نوع قرائت نبوده است.
* أبو عبيد قاسم بن سلام روايت گفته است: حديث كرد مارا يزيد ويحيى بن سعيد، وايندو از حميد طويل، از انس مالك، از ابى بن كعب، كه ابى بن كعب مى گفت: از آن زمان كه اسلام آوردم چيزى قلبم را تحت تأثير نگرفت مگر آن هنگامى كه آيه أي را قرائت مى كردم وهمان آيه را فردي ديگر متفاوت از قرائت من مى خواند. به أو گفتم: رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) اين آيه را به همين صورتي كه قرائت مى كنم اقراء فرمود؟ أو در پاسخ گفت: آنحضرت مرا نيز به همين صورتي كه خوانده ام اقراء كرد. با هم نزد رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) رفتيم. من عرض كردم: يا رسول الله! آيا نه اين است كه به من دستور دادى فلان آيه را بدينگونه قرائت كنم؟! فرمود: آرى. آن شخص هم به عرض رساند: مگر نه اين است كه شما به من امر فرمودى كه فلان آيه را بدينگونه قرائت نمايم؟! فرمود: آرى.
آنگاه فرمود: جبرائيل وميكائيل (عليهما السلام) نزد من آمدند، جبرائيل در طرف راست، وميكائيل در طرف چپ من نشستند. جبرائيل گفت: قرآن را بر يك حرف قرائت كن، ميكائيل گفت: از خدا بخواه كه بر يك حرف بيفزايد تا آنجا كه يك حرف به تدريج به هفت حرف بالغ گرديد، وهر يك از اين حروف سبعه كافى وشافي است) (1).
* واز آن جمله نيز روايتي است كه حاكم از طريق عاصم جحدرى از ابى بكر در كتاب خود آورده است كه نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) مى خواند:
(متكئين على رفارف خضر وعباقرى حسان) [همين آيه را در قرآن موجود چنين مى بينيم:
(متكئين على رفرف حضر وعبقرى حسان)] (الرحمن: 76) * ونيز حاكم از حديث ابى هريره در كتاب خود آورده است كه آنحضرت مى خواند:
(فلا تعلم نفس ما اخفى لهم من قرة اعين..) (2).
كه در قرآن موجود - طبق قرائت مشهور آمده است:
(فلا تعلم نفس ما اخفى لهم من قرة اعين...) (سجده: 28) * ونيز روايت شده است كه آنحضرت در سوره ء فاتحه، هم (مالك يوم الدين)، وهم (ملك يوم الدين) قرائت مى كرد (3).