آمده و بجاى العمى، به اشتباه القمى ثبت شده است. در نجاشى (ص 96 ش 239)، طوسى، فهرست (ص 58 ش 90) و به تبع آن ياقوت، الادباء (2 / 225 - 226) و معالم العلماء (ص 18 ش 81) عنوان تأليف به صورت " كتاب اخبار صاحب الزنج " ذكر شده است، موردى كه در فرج المهموم آمده، به نظر مى رسد، تنها قسمت باقى مانده اين كتاب باشد. Popovic. A (كه در كتاب lX siecle / La revolte des esclaves en lraq au lll پاريس 1976 صص 172 - 173) از وجود آن قطعه آگاهى نداشت، از نقلى باقى مانده در آن كتاب خبر نداشته است. اين مورد از انتهاى بخش دوم (در فرج المهموم) يا سوم (در فرج المهموم *) آن كتاب گرفته شده است. در آنجا مغيرة بن محمد المهدى نجومى نشان مى دهد كه تاريخ و كيفيت مرگ على بن محمد را بدرستى پيشگويى كرده است (2 صفر 270). گفته شده است كه على بن محمد را خفه كردند; در اين جهت، اين نقل قول با نقلهاى ديگرى كه درباره قتل وى آمده متفاوت است (مقايسه كنيد، Popovic صص 191 - 193) و نشانگر يك گزارش مستقل تاريخى است. منبع مؤلف براى قيام صاحب الزنج، پدر بزرگ (يا جد اعلاى او) معلى بن اسد است، كسى كه او را حسين بن عبيدالله الغضائري (م 411) به عنوان همكار نزديك صاحب الزنج مىشناسند (نجاشى ص 96); ونك‍: دائرة المعارف چ 2 مقاله " على بن محمد الزنجي " [از:
Lewis. B]; صفدى، 21 / 405 - 413 و منابعى كه در آنجا ياد شده است.
16. * * + اخبار وانشادات / روايت شده از: أبو الحسن محمد بن يوسف بن موسى الناقط (م رمضان 367) مهج الدعوات 212 - 213 نام مؤلف در تاريخ بغداد (3 / 408) أبو الحسن محمد بن يوسف بن موسى الوراق معروف به ابن صباغ ياد شده است گر چه وى احتمالا طرفدار علويان بوده اما در هيچ موردى از وى به عنوان شيعه ياد نشده است. ابن طاووس مىنويسد او نسخه‌اى از اين كتاب را در بغداد در سال 603 (مق‍: باب اول فصل اول) به خط أبو احمد عبد السلام بن الحسين بن محمد البصري (م 19 محرم 405) ديده است [نك‍: Eche صص 109 -