چرا قراء سبعه از شهرت وامتياز خاصى برخوردار شدند؟
مكى بن ابى طالب (م 437 ه‍. ق) در اينكه چرا علماء وبه ويژه ابن مجاهد در ميان آنهمه قراآت به قراآت قراء سبعه بسنده كردند - چنين استدلال مى كند: (اگر كسى بپرسد: به چه دليل اين قراء هفتگانه در رابطه با قرائت برخوردار از شهرت شدند، وحتى آن قرائي كه پيش از آنها وبرتر از آنان بودند تا اين حد معروفيت كسب نكردند، حتى با يك نوع تساهل وتسامح در تعبير، احرف سبعه، را با قراآت قراء سبعه مرتبط مى سازند، و سرانجام اين قراء در عصر ما از ديگران، يعنى امثال كسانى كه به درجاتي از آنها برتر وداراى ارزشى والاتر از لحاظ علمي بودند، داراى شهرت ومعروفيت بيشترى مى باشند؟
پاسخ اين است: راويانى كه قراآت را از اساتيد قرائت روايت كرده اند در دوره ء دوم وسوم از لحاظ شمار فزونى داشته وداراى اختلاف بيشترى در امر قرائت بوده اند. مردم در دوره ء چهارم بر آن شدند كه در مورد قراآتى كه با رسم الخط قرآن كريم منطبق بوده است بر آنگونه قراآتى كه حفظ آنها سهل وآسان، ونيز قرائت قرآن بر طبق آنها قابل ضبط وشايسته انطباق با قواعد كلى است بسنده كنند. لذا در صدد يافتن پيشوائى در قرائت بر آمدند كه به وثاقت وحسن تدين وكمال علم معروف بوده واز عمرى طولاني وشهرتى در امر قرائت برخوردار باشد، ونيز معاصران أو، عدالت ووثاقتش را در روايات وقراآت، وهم چنين آگاهى أو را نسبت به آنچه كه قرائت كرده متفقا مورد تأييد قرار داده باشند، ونيز قرائت وى نسبت به رسم الخط مصحفي كه به آنها منسوب است متفاوت به نظر نرسد، وبه همين جهت مردم از هر سرزمينى امام وپيشوائى را در قرائت گزين كردند كه داراى چنان صفات و خصوصيات بودند، وقرائت أو منطبق با مصحفي بود، كه عثمان به سرزمين آنها گسيل داشت.
در شهرهائى كه عثمان، مصحفي به سوى آنها گسيل داشت دانشمندان زير از سوى مردم آن شهرها، به عنوان پيشوايان مورد قبول انتخاب شدند، واينان عبارتند از:
الف) أبو عمرو بن علاء، از بصره.
ب) حمزة بن حبيب زيات وعاصم، از كوفه وحوالي آن.
ج) كسائي، از مردم عراق.
د) ابن كثير، از اهل مكه.
ه‍) ابن عامر، از اهل شام.
و) نافع، از اهل مدينه.
اينان در زمره ء كسانى به شمارند كه پيشوايى آنان در قرائت، معروف واز طول عمر در امر إقراء بهره مند بوده مردم بلاد اسلامي به سوى آنها بار سفر مى بستند) (1).
* مرحوم فضل بن حسن طبرسي (م 548 ه‍. ق) صاحب مجمع البيان مى نويسد:
(علت وانگيزه ء توافق مردم درباره ء اين قراء وپيروى از آنان از دو امر ريشه مى گيرد:
1. اين قراء، عمده ء اهتمام وفرصت خود را درباره ء قرائت مصروف مى داشتند. علاوه بر اين از آگاهى فزونترى نسبت به قراء ديگر بهره مند بودند. اما دانشمندانى كه پيش از آنها ويا معاصر با آنان بودند وقراآت آنها به عنوان (شواذ قراآت، يا قراآت شاذة) به شمار است اهتمامشان صرفا به امر قرائت محدود نبود، بلكه تخصصي كه درخور آنان بوده است عبارت از فقه، يا حديث ويا ساير علوم ديگر مى باشد كه ضمنا پاره أي از فرصت آنها در امر قرائت مصروف مى گشت.
2. قرائت قراء سبعه، لفظا وسماعا، شامل همه ء كلمات قرآن كريم بوده وبه صورت مسند نقل شده است.