بالمناصفه باشد. آيا اين معامله صحيح است يا فاسد؟ -؟ در فرض تلف اين مال، ضمان او با كى است؟.
جواب: در دين، هيچ يك از شركت و مضاربه را قرض دادن صحيح نيست (1)، و مادامى كه مشخص و معين نشود مال صاحب طلب نمىشود. هر گاه تلف شود از كيسه عمرو رفته است. چنان كه اگر زيد ربح هم بگيرد مال عمرو بوده [و به] زيد دخل نداشت.
والله العالم.
114: سوال: زيد ده تومان مىدهد به عمرو به اين عنوان كه پنج تومان مشاع آن قرض باشد در نزد عمرو و پنج تومان ديگر مال او باشد، و عمرو بينهما (2) در آن عمل كند كه نصف ربح از زيد و نصف از عمرو. و جعاله از براى عمرو قرار بدهد در ازاى عمل به پنج هزار دينار. آيا اين صحيح است يا نه؟ -؟.
جواب: اين داخل شركت نيست، به جهت آن كه در شركت بايد عمل از هر دو باشد.
و مضاربه هم نيست به جهت آن كه در مضاربه شرط است كه جزء مشاعى از ربح را براى عامل قرار بدهند، مثل نصف و ثلث، در اينجا وجه معينى از خارج قرار داده. و لكن دور نيست كه از باب جعاله توان قرار داد، به جهت آن كه در جعاله جهالت عمل ضرر ندارد، به اين معنى كه معلوم طرفين نباشد كه آن عمل چه قدر خواهد بود، مثل آن كه مىگويد كه (گمشده را بجويد و بياورد اين قدر به او مىدهم). و معلوم نيست كه آيا ده روز بايد بگردد تا بجويد يا يك روز. در اينجا هم اصل عمل كه معامله در پنج تومان است معلوم است هر چند مقدار [آن] معلوم نيست.
و اين كه گفتيم در وقتى است كه قرض پنج تومان را به شرط اين معامله نداده باشد، و الا داخل رباى حكمى است و حرام است. و هر گاه معامله را به لفظ شركت يا مضاربه كرده