در ساير موضوعات فقهى اين نيت و نظر شرط نيست (27). برخى ديگر از دانشمندان مناط فرق و امتياز را وجود نوعي محبوبيت و مطلوبيت الهى و رجحان ذاتي در عبادات دانسته اند كه در ساير موضوعات نيست (28).
فاضل مقداد (م 826) براي تنظيم و ترتيب موضوعات فقهى دو شيوه ديگر پيشنهاد نموده كه هر دو از نوشته هاى شهيد أول در كتاب قواعد (29) الهام گرفته شده است. يكى از آن دو شيوه كه خود آن را روش فلسفي دانسته بر اين أساس است كه بشر در راه تكامل شخصيت انساني خويش نا گزير بايد عوامل سودمند را فرآهم كند، و عناصر زيان بخش را از مسير خود دور نمايد. عوامل سودمند به اختلاف طبيعت خود برخى نتيجة فورى مى بخشند و برخى ديگر در آينده نتيجة خواهند داد.
عبادات از اين قسم دوم، و احكام و مقررات مربوط به ازدواج ومعاملات و مسائل تغذيه و نظاير آن از قسم أول است. احكام جزائي نيز براي جلوگيرى از عوامل زيان بخش در مسير تكامل افراد بشر تشريع گرديده است. اين بيان و تقرير چنان كه مى بينيم مباحث فقه را در سه گروه دسته بندى مى كند.
شيوه ديگر كه فقه را به پنج بخش تقسيم مى كند بر اين أساس است كه مذاهب براي حفظ و حراست پنج عنصر بنيادى زندگى انسانها آمده اند و آن عبارت است از دين، جان، مال، نسب و عقل. عبادات به عنوان پشتوانه دين، قسمتى از احكام جزائي براي پاسدارى از جان، مقررات ازدواج و توابع آن و برخى از احكام جزائي براي نگاهدارى انساب، مقررات باب معاملات براي تنظيم روابط مالي وحفظ أموال، و احكام مربوط به تحريم مسكرات و مجازات شرابخوارى و نظاير آن به منظور مراقبت و حراست از عقل آدمي تشريع شده، و أبواب قضاء و شهادات كه مشتمل بر دستور العملها و مقررات و احكام قضائي است به عنوان حافظ و نگاهبان كليت نظام اسلامى، و ضامن اجراء درست آن طرح ريزى شده است (30).
فيض (در گذشته 1090) در كتاب هاى فقهى وحديثى خود مانند وافى ومعتصم الشيعة و مفاتيح الشرايع ترتيب نوينى پيش گرفت و با ادغام پاره اى أبواب در برخى ديگر و جا به جا كردن آنها، تدوين جديدى براي فقه وحديث پديد آورد (31). أو فقه را در دو بخش ريخت: يكى در فن