مستحق اجرت المثل هست يا نه؟ -؟.
جواب: اين محتاج به مرافعه است. و مجرد كاغذ حجت نيست هر چند (اقرت و اعترفت) نوشته باشند در اينجا، چه جاى تحقق و ثبت. مگر اين كه آن كاغذ و نوشته كاغذى باشد كه از براى حاكم (يعنى مجتهد عادل) مفيد قطع باشد، و اين بسيار نادر است. و هر گاه مفيد علم نشود بايد رجوع كرد به بينه. و از صورت سوال ظاهر مىشود كه شهادت آن علما (شهادت فرع) بوده، يعنى چون جمعى شهادت داده بوده‌اند بر اقرار ضعيفه بر مصالحه، آنها شاهد شده‌اند و نوشته‌اند كه بر ما ثابت شد و محقق شد. پس اگر آن علما زنده نيستند و شهادت نمىدهند همان است كه گفتم كه مجرد كاغذ اعتبار ندارد.
و هر گاه زنده باشند والحال شهادت بدهند در نزد حاكم به عنوان شهادت فرع پس اگر شهود اصل عادل نيستند و در حين شاهد شدن شهود فرع، هم عادل نبوده‌اند، شهادت باطل مىشود. و شهادت آن علما كه شهود فرعند (بر فرض عدالت ايشان) هم مسموع نيست.
و اگر اصل وفرع عادلند و لكن الحال شهود اصل منكر شهادتند - و هنوز مرافعه نشده است و حاكم حكمى نكرده است به آن شهادت علما كه شاهد فرعند - ساقط مىشود واعتبار ندارد. و اگر وراث را سخن ديگر باشد بايد معلوم شود كه جواب آن هم معلوم شود. و به هر حال چون اين مطلب بدون مرافعه طى نمىشود، و مرافعه شأن مجتهد عادل است او خود مىداند كه چه كم خواهد كرد. اين به استفتاء تمام نمىشود.
و هر گاه مصالحه به ثبوت شرعى نرسيده ضعيفه مستحق اجرت المثل ايام تصرف هست. و گاه است كه آن علما كه اين مطلب را نوشته‌اند هر گاه در نزد حاكم حاضر شوند و سخن ديگر و تقرير ديگر (كه نه به عنوان شهادت فرع باشند) بكنند در آن وقت حكم متغير مىشود. به هر حال اين امر بدون حضور طرفين و شهود به انجام نمىرسد.
والله الهادى الى سبيل الرشاد.
52: سوال: هر گاه زيد منافع اراضى و اشجار باغى را با عمرو صلح كند به مبلغ ده