جامع الشتات (فارسي) - الميرزا القمي - ج ٢ - الصفحة ٤٦٣
شرايط.
يعنى اينكه عمل معلوم باشد كه چه چيز است، و جهالتى در آن نباشد. و اين از باب " مغارسه " نيست، 1 به جهت آنكه مغارسه آن است كه زمينى را به كسى بدهند كه درخت در آن بكارد و يك حصه از آن اشجار از او باشد با زمين يا بى زمين. و خواه آن نهالى كه غرس مىكند مال صاحب زمين باشد يا مال عامل. 2. و اين معامله فاسد است.
و حكم آن اين است كه درخت مال صاحب درخت است. پس اگر مال صاحب زمين است عامل مستحق اجرت المثل عمل است.
و اگر مال عامل است پس بر عامل اجرة المثل زمين است در زمانى كه درخت [در] زمين بوده و مىباشد. و صاحب زمين مىتواند درخت را بكند با ارش. يعنى تفاوت قيمت را بايد به عامل بدهد. به جهت آنكه به اذن او در زمين گذاشته و از باب " عرق ظالم " نيست كه حقى نداشته باشد. و طريق اخذ ارش اين است كه قيمت مىكنند درخت را در حالتى كه اين صفت داشته باشد كه " در زمين ايستاده باشد با اجرت و صاحب زمين هر وقت خواهد مىتواند او را بكند با ارش " 3، و قيمت مىكنند درخت را " در حالتى كه كنده شود " و

1: در حواشى جلد اول توضيح داده شد كه محقق قمى از طرفداران نظريهء " توقيف " است اينان معتقدند كه احكام شرع اعم از " عبادات " و " معاملات " كلا و عموما " توقيفيه " هستند. يعنى فقط همان عقودى كه نام‌شان رسما در شرع آمده صحيح و قابل عمل هستند و ايجاد هر گونه عقد جديدى ممنوع و باطل است.
مطابق نظر اينان چيزى به نام " سر قفلى " و يا " بيمه " مثلا باطل است. و چون " مغارسه " در احكام مطرح نبوده و نامى در شرع از آن نيامده پس باطل است. اكثر متقدمين طرفدار اين نظريه هستد و اكثريت قريب به اتفاق متأخرين از متأخرين به صحت و جواز آن فتوى مىدهند و تنها " عبادات " را محكوم به " توقيف " مىدانند.
2: بعضى از آنان كه مغارسه را باطل مىدانند تكيه‌شان بر توقيفى بودن در معاملات نيست بل به دليل اينكه درخت ريشه‌دار است - به خلاف زرع در مزارعه - و نيازمند زمان طولانى است و تعيين اجل تقسيم و شرايط ديگر دچار مشكلات مىشود، آن را باطل مىدانند. و اين در صورتى است كه نهال از يكى و زمين از ديگرى باشد. و ظاهر سخن مرحوم شهيد در لمعه كه مىگويد " والمغارسة باطلة لطول مدتها " بر اين استدلال تكيه دارد. ميرزا با عبارت فوق مىخواهد بگويد كه از طرفداران بطلان اصل مغارسه است به دليل توقيف.
3: و در نسخه: اين صفت داشته باشد كه در زمين ايستاده باشد با اجرت تفاوت و اين صفت داشته باشد كه صاحب زمين هر وقت خواهد مىتواند او را بكند با ارش و همچنين قيمت مىكند درخت را در حالتى كه...
(٤٦٣)
الذهاب إلى صفحة: «« « ... 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 ... » »»
الفهرست