از " معاذ " روايت شده است هنگامى كه پيامبر او را به سوى يمن مى فرستاد، فرمود: اگر قضاوتى براى تو پيش آمد، چه خواهى كرد؟
گفت: به كتاب خدا داورى مى كنم. فرمود: اگر در كتاب خدا نبود، چه؟
گفت: به سنت رسول خدا صلى الله عليه و سلم قضاوت مى كنم. فرمود:
اگر در سنت رسول خدا هم نبود، چه؟ گفت: به رأى و نظر خودم اجتهاد مى كنم و نمى ترسم. " معاذ " نقل كرد كه پيامبر به سينه اش زد و فرمود: سپاس خدايى را كه فرستاده ء رسول خدا را به آنچه رسولش را راضى مى كند، موفق كرد.
" ابن حزم " درباره استدلال به اين حديث بر جواز اجتهاد به رأى مى گويد: " احتجاج به اين خبر جايز نيست، زيرا تنها از طريق " حارث بن عمرو " روايت شده و او مجهول است و هيچ كس نمى داند او كيست؟ " " بخارى " در " تاريخ الاوسط " مى گويد:
" حارث " - راوى اين حديث - شناخته نمى شود، مگر به اين حديث و صحيح نيست. آن گاه " حارث " از افرادى از اهل " حمص " روايت مى كند كه معلوم نيست چه كسانى هستند؟ به علاوه، اين روايت هرگز در عصر صحابه شناخته نشده و هيچ كس آن را ذكر نكرده است، همچنين در عصر تابعين، تا آن كه " ابو عون " آن را از ناشناخته اى گرفته است و وقتى اصحاب رأى آن را نزد " شعبه " يافتند، در هر جا پخش كردند و در دنيا اشاعه دادند.
همچنين " ابن حزم " مى گويد:
دليل وضع اين خبر و بطلانش آن است كه محال است كه رسول خدا بگويد: " اگر در كتاب خدا نيافتيد و نه در سنت رسول خدا "، در حالى كه