مورخ است كه گفته شده در زمان وفاتش به سال 207، ششصد صندوق (قمطر) كتاب داشته كه هر يك از آنها را دو نفر حمل مى كرده اند. 15 كتابخانه ء ابن حنبل نزديك به دوازده و نيم بار شتر بوده است. 16 و كتابخانه ء معاصر وى يحيى بن معين (م 233)، مشتمل بر يكصد و چهارده (يا صد و سى) صندوق و چهار بلوني (الحباب) بزرگ بوده است. 17 تعداد كتابهاى كتابخانه ء أبو الفضل ابن العميد (م 360) به شهادت كتابدار او مسكويه 18 بيش از يكصد بار شتر بوده است. كتابخانه ء فرزند معز الدولة در بصره مشتمل بر حدود پانزده هزار جلد بود به علاوه تعداد زيادى جزوه و تأليفات فاقد جلد. 19 گفته مى شود كه " القاضى الفاضل عبد الرحيم البيسانى " (م 596) وزير صلاح الدين، هفتاد هزار جلد كتاب در موضوعات مختلف گردآورى كرد. 20 همچنين گزارش شده (با اندكى مبالغه) كه برادر قاضى مذكور دويست هزار عنوان را كه هر عنوان داراى چندين نسخه بوده، فراهم آورد. 21 ابن قفطى (م 646) يكى از گرد آورندگان پروپاقرض كتاب بوده كه گفته شده (با اندكى مبالغه) وى بزرگترين گردآورنده كتاب بوده آن گونه كه در هيچ زمانى نظير نداشته است. علت نيز اين بوده كه او به نقاط دور دست مسافرت مى كرد و حاضر بود تا مبالغ زيادى را در اين كار صرف كند. توانائى او بر اين كار ناشى از آن
(١٢٦)