مىتوان برداشت و بعد از آن، ملاحظه نصاب كرد، و همچنين دور نيست كه در ساير مؤن هم چنين كنند، لكن احوط اين است كه ملاحظه نصاب را قبل از وضع مؤن كنند.
370 - سؤال: هرگاه گذران و دوران معاش شخصى مخلوط از كسب و هديه و اخذ وجوه بر بوده و بتدريج خانه و ما يحتاج خانه را و فاضل مؤنه از ظروف و فروش و رخت و كتاب و باغ و ساير امور تحصيل نموده، حال خمس مجموع را بدهد يا فاضل مؤنه سال را به چه نحو بايد معلوم نمود؟ به اعتبار اينكه اوقات تحصيل ما يحتاج خانه مختلف است، مثلا گندم را سر خرمن و برنج را در زمستان و همچنين تاريخ تحصيل هر يك را عليحده نگه دارد يا تاريخ قدرت بر تحصيل را؟
وهرگاه شخص قادر بر تحصيل قوت ساليانه نباشد، مثلا ماه به ماه يا شش ماهه يا يازده ماهه تحصيل نمايد و به مصرف برساند، فاضل مؤنه نخواهد داشت، طريق واضح را بيان فرمايند.
جواب: آنچه از براى خانه و ما يحتاج خانه است، مثل اصل خانه و ظرف و فرش به قدر احتياج و امثال آن، كه در خور زى او و امثال او است در آن خمس متعلق نيست و همچنين باغ و ملكى كه از براى گذران معيشت خريده و همچنين كتابى كه محتاج است به آن. و آنچه شنيده‌اند كه خمس در فاضل مؤنه است معنى آن اين است كه هرگاه كسى زراعتى يا تجارتى يا كسبى داشته باشد، آن ملك و سرمايه او كه محتاج است به آن از براى او، وضع مىشود و آنچه از مداخل و منافع آنها به عمل مىآيد صرف معيشت مىكند، هر قدر از آن منافع كه بعد از وضع مؤنه سال، زياد آمد خمس آن را مىدهد و حساب تاريخ سال را از ابتداى شروع در آن شغل و كسب بايد ملاحظه كرد.
مثلا زارع، ابتداى سال او، ابتداى تخم كشتن است. پس آنچه خرج مىكند در اين سال از براى زراعت و قرض (1) مىكند و مىخورد و صرف مىكند تا ابتداى زرع سال دوم