مقدمه‌اى بر فقه شيعه (فارسي) - السيد حسين المدرسي - الصفحة ١٥
حوزه هاى علمي شيعي متن درسى بوده است.
يكى ديگر از مصادر اصلى فن از اين ادوار، بخش أصول فقه از كتاب الغنية سيد ابوالمكارم ابن زهره حلبى (م 585) است (11). كتاب المصادر في أصول الفقه سديد الدين محمود حمصى - دانشمند و متكلم شيعي نيمه دوم قرن ششم - به دست ما نرسيده (12)، ليكن بندهايى از آن در كتاب السرائر ابن إدريس هست (13). پس از آن معارج الأصول محقق جعفر بن الحسن الحلى (م 676)، و سپس آثار أصولي علامه حسن بن يوسف بن المطهر الحلي (م 726) مانند تهذيب الأصول، مبادى الوصول ونهاية الوصول اين علم را با تحولاتى تازه همراه ساخت.
پس از اين دوره كارهاى بسيارى از جانب دانشمندان شيعي به صورت تحشيه و شرح بر آثار علامه در أصول فقه انجام گرفت، كه فهرست برخى از آنها در الذريعة (14) هست و از مشهورترين آنها ست شروح ضيائى وعميدى (15) كه در پيشبرد علم أصول فقه نقشى قابل توجه داشته است. شهيد أول شمس الدين محمد بن مكي العاملي (م 786) اين دو شرح را در كتابي با نام جامع البين گردآورد و خود نيز مطالبى سودمند بر آن افزود (16).
حسن بن زين الدين العاملي فقيه مشهور آغاز قرن يازدهم (م 1011) با تأليف متنى مرتب و پاكيزه در علم أصول فقه به عنوان مقدمه اى بر كتاب معالم الدين خود، راه را براي بحثهاى متمركز بر روى مباحث أصول فقه به شكل تحشيه و شرح گشود، و اين گونه بحثها به سبب همين تمركز و اظهار نظرها و نقد و ايرادهاى دانشمندان در مورد واحد، با توجه به اظهارات و آراء ديگر در همان جا، در پيشبرد أصول فقه بسيار مؤثر افتاد. دقيق ترين نظرات علمي در اين باب در قرن يازدهم وسيله سلطان العلماء حسين بن رفيع الدين محمد مرعشى مازندرانى (م 1064) يكى از حاشية نويسان بر معالم ابداع و اظهار گرديده است. زبده تأليف بهاء الدين محمد عاملي (م 1030) ووافيه تأليف عبد الله بن محمد تونى (م 1071) از متون مشهور أصولي قرن مزبور است.
در قرن دوازدهم اخباريگرى كه دشمن سرسخت علم أصول فقه بود به مرور بر محيط مذهبي

11 - چاپ شده در مجموعهء الجوامع الفقهية (تهران - 1276): 523 - 549.
12 - ذريعة 21: 95.
13 - السرائر: 409 - 410.
14 - ج 6، ص 54 - 55 / ج 13: 165 - 170 / ج 14: 52 - 54.
15 - يعنى منية اللبيب از ضياء الدين عبد الله بن مجد الدين محمد الأعرجي الحسيني، و شرح التهذيب از عميد الدين عبد المطلب بن مجد الدين محمد الأعرجي الحسيني، خواهر زادگان علامه حلى كه هر دو برادر از دانشمندان ميانه قرن هشتم بوده‌اند (ذريعة 13: 168).
16 - ذريعة 5: 43 - 44.
(١٥)
الذهاب إلى صفحة: «« « ... 9 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 ... » »»
الفهرست