على رغم آن كه رسول گرامى (صلى الله عليه وآله) نمى خواست امتش به حرج بيفتند، عده اى از جانب خود و تحت تأثير عادات، قيودى را افزودند، و خود و امت را گرفتار كردند، در حالى كه خداوند متعال مى فرمايد:
* (يريد الله بكم اليسر ولا يريد بكم العسر) *، (1) خدا به شما آسانى مى خواهد و به شما دشوارى نمى خواهد.
حتى مى توان گفت رسول اكرم (صلى الله عليه وآله) در بسيارى از اوقات - اگر نگوييم اكثر اوقات - بين صلاتين جمع مى فرمود، چنان كه از روايات " ابن عباس " و " انس " كه ماضى استمرارى (2) در آن به كار رفته بود، استفاده مى شد، و نيز از روايات " عايشه " و تمام روايات دال بر تبكير (3) به صلاة عصر و غيره فهميده مى شد.
البته مقصود از جمع بين دو نماز كه بسيارى از اوقات پيغمبر (صلى الله عليه وآله) بدان مبادرت مى فرمود، جمع تقديم است، نه جمع تأخير، هر چند جمع تأخير نيز نقل شده است.
بله! يك نكته را نبايد فراموش كنيم و آن اين كه اگر جمع به گونه اى باشد كه حتى نوافل به جا آورده نشود، از نظر ترك نوافل مرجوح است (4)، بلكه اگر استخفاف به سنت و اعراض از آن باشد، حرام خواهد بود. شايد همين نكته مورد نظر كسانى باشد كه گفته اند جمع بين صلاتين در هر حال جايز است، مادام كه عادت نباشد، يعنى مادام كه عادتى نباشد كه موجب اعراض از سنت و استخفاف آن باشد. البته اين حرمت، ناشى از