1. اصول: منظور از آن، احكام عام وكلى است كه شكل قواعد، به خود گرفته وقابل اطراد وشمول نسبت به تمام كلمات قرآني - بر حسب موارد خود - مى باشد.
2. فروع:
كه اصطلاحا از آن به (فرش) تعبير مى شود، ومنظور از آن عبارت از يك سلسله احكام جزئي است كه فقط به شمارى از موارد قرآن كريم محدود است.
اصول قرائي:
عبارتند از امثال: ادغام، هاء كنايه، مد وقصر، همزه، احكام نون ساكنه وتنوين، فتح، اماله، وقف، ومانند آنها.
فرش قرائي:
از قبيل:
- نوع قرائتي كه در سوره ء فاتحه روايت شده است، مبنى بر اينكه عاصم وكسائي (مالك) را با الف، وساير قراء سبعه (ملك) وبدون الف قرائت مى كردند (1).
- يا آن قرائتي كه در سوره ء اعراف نقل شده كه ابن عامر مى خواند: (قليلا ما يتذكرون) وبه ياء در اول فعل قرائت مى كرد، اما ساير قراء بدون ياء در اول فعل وبه صورت (قليلا ما تذكرون) (2) مى خواندند.
- حمزه وابن عامر به روايت ابن ذكوان (ومنها تخرجون) (3) و (كذلك تخرجون) (4) به فتح تاء وضم راء قرائت مى كردند، اما ساير قراء سبعه آنها را به ضم تاء وفتح راء (تخرجون) مى خواندند.
- نافع وابن عامر وكسائي، (لباس التقوى) (5) را به نصب سين، وباقى قراء به رفع آن قرائت مى كردند.
- نافع، (خالصة) (6) را به رفع مى خواند، اما ساير قراء آنرا به نصب مى خواندند (7).
تعريف تجويد:
اما تجويد، شيخ زكرياى انصاري مى گويد:
(تجويد از لحاظ لغت به معنى تحسين ونيكوساختن وآراستن است، اما اصطلاحا، عبارت از تلاوت قرآن به گونه أي است كه حق هر حرفي از نظر مخرج وصفت - هر دو - اداء گردد) (8).
مقرئ نحوى، ابن ام قاسم در كتاب خود شرح الواضحة في التفسير الفاتحة مى گويد:
(تجويد عبارت از درستي واستوارى در قرائت مى باشد، ودر تعريف آن مى گويند: تجويد عبارت از اعطاء حق هر حرفي از نظر مخرج وصفت است).
يكى از علماء گفته است:
(تجويد عبارت از تصحيح وتقويم حروف (يعنى صحيح ودرست اداء كردن آنها)، وبرآوردن آنها از مخارج، وترتيب آنها در مراتبشان، وارجاع آنها به اصول وقواعد، والحاق آنها به نظائرشان مى باشد).