وجود قاريانى است كه به قرائت واشتغالشان به اين كار شهرت داشتند. احاديثي كه از آنها ياد مى كنيم - وذهبي آنها را در معرفة القراء (1 / 33) روايت كرده است مى تواند گواه همين مطلب باشد:
1. حماد بن سلمه از عاصم احول از ابى قلابه روايت كرده است كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
(أقرأهم أبي بن كعب) (1):
2. أبو وائل از مسروق، از عبد الله بن عمر روايت كرده است كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
(إستقرأوا القرآن من اربعة: عبد الله بن مسعود، وسالم مولى حذيفة، ومعاذ بن جبل، وأبي بن كعب) (2).
3. حديث مندرج در مقدمه ءالمبانى مبنى بر اينكه رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
(من سره ان يقرء القرآن رطبا - كما انزل - فليقرأ على قراءة ابن ام عبد) (3).
مرحله ء پنجم مرحله ء پنجم بدينصورت آغاز مى شود كه پاره أي از اصحاب، حفظ كردن قرآن كريم را بر عهده گرفته وبه اين كار قيام كردند.
در بسيارى از احاديث اهل سنت آمده است كه پاره أي از خلفاء، قرآن كريم را همزمان با حيات نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) به خاطر سپردند. (4).
ذهبي در كتاب معرفة القراء هفت نفر از كسانى را - كه در حيات نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) قرآن كريم را حفظ كردند - برشمرده است. اينان [به ترتيب تاريخ وفات] عبارتند از:
ابى بن كعب (م 20 ه‍. ق.)، عبد الله بن مسعود (م 32 ه‍. ق.)، أبو الدرداء عويمر بن زيد (م 32 ه‍. ق.)، عثمان بن عفان (م 35 ه‍. ق.) على بن ابى طالب [عليه السلام] (م 40 ه‍. ق.)، أبو موسى اشعرى (م 44 ه‍. ق.)، زيد بن ثابت (م 45 ه‍. ق.).
ذهبي به دنبال اين گفتار ياد آور مى شود كه اينان برحسب روايات عبارت از كسانى هستند كه قرآن كريم را همزبان با حيات نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) حفظ كردند. وديگران، قرائت قرآن كريم را عرضا (5) از آنها دريافت نمودند، ومدار اسانيد (6) قراء ده گانه (7) نيز بر محور قراآت آنها است.
(هامش) 1. در روايت ديگرى آمده است: (اقروكم ابى بن كعب). 2. در صحيح بخارى آمده است: (خذوا القرآن..).
3. مقدمتان في علوم القرآن، ص 36. 4. تاريخ القرآن: زنجاني، ص 40، ط سوم.
5. اگر كسى قرآن يا حديث را از حفظ ويااز روى كتاب براستاد قرائت كند آنرا (قرائت عرضى) مى نامند. اما سماع عبارت از اين است كه شاگرد وكسى كه مى خواهد قرآن ويا حديث را فراگيرد آنرا از زبان استاد بشنود، اعم از آنكه استاد از روى كتاب بخواند ويا با استمداد از حافظه قرائت نمايد، ونيز اعم از آنكه آنرا بر شاگرد املاء كند ويا املاء ننمايد (با استفاده از: علوم الحديث ومصطلحه، ص 88 و 93).
6. اسانيد، جمع اسناد است وآن عبارت از رفع حديث به قائل وگوينده ء آن است (لسان العرب، مادة ء (سند)).
7. قراء ده گانه عبارتند از:
1) عبد الله بن عامر يحصبى، مقرئ شام (8 18 1 ه‍. ق) كه قرآن را بر مغيرة بن ابى شهاب مخزومي وابى الدرداء قرائت نمود، ومغيره بر عثمان بن عفان، وعثمان بن عفان وابو الدرداء، قرآن را بر نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) قرائت كردند.
راويان عبد الله بن عامر: الف. هشام بن عمار دمشقي (م 245 ه‍. ق)، ب. عبد الله بن احمد دمشقي (م 242 ه‍. ق) معروف به (ابن ذكوان).
2) عبد الله بن كثير، مقرئ مكه (45 120 ه‍. ق) كه قرآن را بر عبد الله بن سائب، ومجاهد بن جبر، ودرباس مولى ابن عباس قرائت كرد، و عبد الله بن سائب برابى بن كعب وعمر بن الخطاب، قرائت نمود، ومجاهد بر عبد الله بن سائب وابن عباس قرائت كرد. ودرباس بر عبد الله بن عباس، وابن عباس برابى بن كعب وزيد بن ثابت قرائت نمود. وابى بن كعب وعمر بن الخطاب وزيد بن ثابت بر نبى اكرم (صلى الله [*]