را به آنحضرت تعليم داد (1).
اين پنج آيه عبارتند از:
(اقرء باسم ربك الذى خلق. خلق الانسان من علق. اقرء وربك الاكرم. الذى علم بالقلم. علم الانسان ما لم يعلم).
پيداست كه امر به قرائت در اين سوره، از نوع قرائت تعليمي بوده است، بدين منظور كه نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) آيات قرآن كريم را در گنجور حافظه ء خويش نگاهدارى كند. وكلمه ء (اقرء) در اين سوره بازگوكننده ء همين نكته مى باشد.
مرحله ء دوم مرحله ء دوم به دوره أي تطور يافت كه آنحضرت به نوبه ء خود، قرآن كريم را به مسلمين تعليم مى داد. مى دانيم رسول اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) قرآن كريم را بر مردم قرائت مى كرد تا آنان را به اسلام فراخواند:
(وقرآنا فرقناه لتقرأه على الناس على مكث ونزلناه تنزيلا) (اسراء: 106) اين مطلب آنچنان مسلم است كه از فرط وضوح به هيچگونه استدلالى نياز ندارد. در اين باره احاديث فراوانى رسيده كه جوامع حديث ومدونات مربوط به آن ونيز كتب تفسير سرشار از آنها مى باشد. از آنجمله:
1. از عثمان بن مظعون و عبد الله بن مسعود وابى بن كعب روايت شده كه: (رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) ده آيه را بر آنان اقراء مى فرمود، وآنان از اين ده آيه فراتر نمى رفتند وبه ده آيه ء ديگر نمى پرداختند مگر آنگاه كه راه ورسم عمل به آنها را از آنحضرت فرامى گرفتند. واو قرائت آيات قرآن كريم وعمل به مضامين آنها را با هم به آنان تعليم مى داد) (2).
2. از ابى عبد الرحمن سلمى روايت شده است كه: (مى گفت: كسى كه قرآن را بر ما اقراء مى كرد براى ما از صحابه روايت نمود كه آنان از رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) ده آيه را فرامى گرفتند وبه فراگرفتن ده آيه ء ديگر آغاز نمى كردند مگر آنگاه كه درباره ء ده آيه ء نخست از لحاظ فهم وعمل، آگاهى كسب مى كردند) (3).
در مقدمه ء كتاب المباني آمده است: (وقتى خداوند متعال به نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) وعده داد قرآن كريم را براى أو حفط خواهد كرد وآنرا در قلب مباركش پايدار نگاه خواهد داشت، از نسيان قرآن كريم احساس امنيت خاطر مى كرد، لذا به حفظ قرآن كريم براى امتش همت گمارد، وهمواره قرآن را برمردم قرائت مى نمود و آنان نيز بر آنحضرت قرائت مى كردند، وآنحضرت احيانا آنانرا با مضامين قرآن نصيحت مى فرمود، وپس از تلاوت قرآن فرائض واحكام وآنچه را كه درخور تأويل وتفسير آن بود براى آنان بيان مى كرد (4).
مرحله ء سوم مرحله ء سوم بدين صورت بود كه عده أي از مسلمين آيات وسور قرآن كريم را به عده أي ديگر تعليم مى دادند.
اين كار نيز بر حسب دستور نبى اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) وارشاد آنحضرت صورت مى گرفت، علاوه بر