پرده از روى گنجينه هاي گرانبهايى از لهجه هاي عربي موجود در قراآت قرآني برمى دارد.
ونيز كتاب ابراز المعاني از: ابى شامه كه به گونه أي جالب سرمايه هاي عظيمى - كه در قراآت وجود دارد، از قبيل معاني وقواعد نحوى وصرفي وصوتي - را پديدار ساخته ودر دسترس علاقه مندان قرار مى دهد.
وكتاب الكشف عن وجوه قراءات السبع وعللها وحججها از: مكى بن ابى طالب، كه مؤلف در اين كتاب هر وجهى از وجوه قراآت را به اصل ومأخذ آن - يعنى آنگونه كه در زبان عربي اصيل متداول بوده است - پيوند داده ومصادر اين وجوه را ارائه مى كند.
وكتاب المحتسب از: ابن جنى كه بسيارى از قراآت راكه از لحاظ نحوى ولغوى به عنوان (شواذ القراءات) ويا (القراءات الشاذة) به شمار است مورد مطالعه وبررسى قرار مى دهد.
دانشمندان متأخر ومحققان جديد ابعاد ويژه أي از قراآت قرآني را موضوع تحقيق وپژوهش قرار داده اند. كتابهاى زير را مى توان به عنوان نمونه هائى از اينگونه تحقيقات برشمرد.
- اثر القراءات في الدرسات النحوية، از: عبد العال سالم على.
- الامالة في القراءات واللهجات العربية، از: دكترعبد الفتاح اسماعيل شلبى.
- القراءات القرآنية في ضوء علم اللغة الحديث، از: دكتر عبد الصبور شاهين.
- اللهجات في القراءات القرآنية، از: دكتر عبده راجحى.
اما سزا است هشدار دهيم جولانگاه مهمى از كاوشهاى مربوط به قراآت قرآني دست نخورده باقى مانده كه حق آن از لحاظ كاوش وبررسى كاملا ادا نشده ودر اين زمينه ء با ارزش، گامهاى اساسى برداشته نشده است، وآن عبارت از (تاريخ قراآت قرآني وتعريف قراآت) مى باشد. مطالب فراوانى از تاريخ قراآت - به طور گسيخته و پراكنده وجسته وگريخته - در كتب طبقات قراآت، ومقدمه هاي كتب قراآت، ونيز مقدمه هاي بسيارى از كتب تفسير، وفصولى از كتابهاى (علوم قرآن) ويا (تاريخ قرآن) آمده است كه در كنار آنها بايد اشاراتي را كه اينجا و آنجا ودر مواضعي پريشان به چشم مى خورد بر اين موارد افزود.
اما همه ء اين مطالب پراكنده در حدى است كه نمى تواند پاسخگوى تمام جوانب وفراگيرنده همه ء جزئيات مربوط به تاريخ قراآت ومعرف آنها باشد. ولذا مى توان جولانگاه مذكور را به عنوان (حلقه ء مفقوده) أي در زنجيره ء مطالعات و تحقيقات اسلامي وعربى به شمار آورد.
با توجه به احساس چنين خلا، سزاوار ديدم دست اندركار تدوين كتابي شوم كه در رابطه ء با (قراآت)، بازگوكننده مباحث زير باشد:
- پيدايش قراآت وتطور آن.
- معنى ومفهوم قراآت.
- اختلاف در حقيقت قراآت.
- مصادري كه قراآت مختلف از آنها سرچشمه گرفته است.
- علل واسباب اختلاف در قراآت.
- اقسام قراآت وبررسى جهات افتراق آنها واركان هريك از اقسام قراآت.
- معنى اختيار وانتخاب قراآت وامثال آنها.
اين كوشش بدين آرزو است كه شايد بتوانيم آن حلقه ء مفقوده را يافته، وزنجيره هاي تحقيقات اسلامي را به هم پيوسته، وخلا مورد نظر را جبران نمائيم.
در نگارش مطالبي كه بدانها اشارت رفت روش ارائه ء نصوص اقوال وآراء علماء را - راجع به هر مسأله أي - در پيش گرفته ودر صدد سنجش واستدلال برآمده وپس از آن به نتيجه أي مى رسيم كه بازگوكننده ء رأى ونظريه ء ما