مسأله 16 - هر گاه در راه دشمنى باشد كه دفع او جز پرداخت مال زياد ممكن نباشد، پرداخت مال واجب نيست و وجوب حج ساقط خواهد شد.
مسأله 17 - هر گاه راه حج منحصر به دريا باشد وجوب حج ساقط نخواهد شد مگر در صورت ترس از غرق يا بيمارى، و چنانچه با ترس از اين چيزها حج نمود، بنابر اظهر حجش صحيح خواهد بود.
سوم زاد و راحله است و معنى زاد داشتن توشه راه است كه آنچه در سفر محتاج است داشته باشد يا پولى داشته باشد كه توشه خود را تهيه نمايد، و معنى راحله داشتن وسيله سوارى كه بدان وسيله برود و برگردد و لازم است زاد و راحله لائق به حال شخص باشد.
مسأله 18 - داشتن راحله، يا وسيله سوارى مختص به صورت احتياج نيست، بلكه مطلقا شرط است هر چند محتاجش نباشد، مانند اين كه بدون مشقت قدرت پياده روى داشته باشد، و پياده روى هم منافى شرف و آبرويش نباشد.