اين كه بميرد، ديگر واجب نيست از براى او استيجار كردن حج، و اما هرگاه مأيوس نباشد از صحت و توانايى، پس وجوب استيجار بر او معلوم نيست، هر چند احوط است.
و اما هرگاه حج، قبل از شكستگى و عجز در ذمه او مستقر نشده بود و در حال عجز و شكستگى، استطاعت به هم رسيده، پس هرگاه در اين وقت مأيوس نيست از عود صحت و توانايى، بر او استيجار واجب نيست. و اما هر گاه مأيوس باشد، در مسئله خلاف است و وجوب استيجار اشهر و احوط است وهرگاه اتفاق افتد كه منبعد صحت و توانايى عود كند و استطاعت باقى باشد، ثانيا خود حج كند و اگر عود نكند، بر او چيزى نيست و استيجار بعد موت هم براى او ضرور نيست. والله العالم.
سؤال: اگر كسى طواف نساء را فراموش كند و بعد از پنج شش روز به خاطرش آيد، چه كند؟ و، زن بر او حرام است يا نه؟
جواب: ظاهر مشهور علما (بلكه ظاهرا خلافى نقل نشده، الا از شيخ در تهذيب وعلامه در منتهى) اين است كه جايز است كه نايب بگيرد، خواه ممكن باشد كه خود بجا آورد يا نه. و قول ديگر، آن است كه نايب گرفتن مشروط است به تعذر، و اظهر قول مشهور است و احوط، قول آخر است و به هر حال در صورت تعذر يا تعسر، نايب گرفتن كافى است و هرگاه قبل از آمدن طواف بميرد، ولى او قضا كند از براى او، يا نايبى بگيرد كه قضا كند و به هر حال، زن حلال نمىشود تا طواف به عمل آيد.
426 - سؤال: هر گاه زيد، اجير شود از براى عمرو، كه در اين سال حج كند از براى مادر او، به مبلغ سى و پنج اشرفى، مشروط به اينكه در جميع راه، خدمت او را بكند مثل خدمت ساير عكامها (1) و در هر يك از اماكن مشرفه دو مرتبه زيارت كند از براى مادر او، و در حين اجاره تقسيم كند اجرت را بر اعمال ثلثه، به اين طريق كه دوازده اشرفى در ازاى خدمت عكامى باشد و سه اشرفى در ازاى زيارات باشد و تتمه در ازاى حج باشد و ساير اخراجات راه، ذهابا و ايابا بر وجه معين در ذمه عمرو باشد و بعد از