آخر من جهة انه اذا كان متمكنا من شراء الهدى ولا يختل امر معاشه بعد الرجوع من الحج بذلك، حصلت له الاستطاعه وكان الواجب عليه الحج لنفسه وحيث لم يأت به وجبت عليه حجة الاسلام ولو متسكعا.
39 - س - بنده كه يكى از دبيران آموزش و پرورش تهران هستم در سال گذشته در اثر اضافه كارى كه يك جا دريافت نمودم پولم به اندازه سفر حج رسيد و من تصميم به ثبت نام گرفتم و تمام مدارك را حاضر كردم ولى در موقع ثبت نام گفتند بايد حتما برگ خاتمه خدمت داشته باشى و چون من در آن موقع، خدمت سربازى را در وزارت آموزش و پرورش و محل كارم مىگذراندم از ثبت نام من جلوگيرى به عمل آمد حال در خرداد ماه امسال - 1355 - سربازى من تمام مىشود در اين صورت آيا در سال گذشته واجب الحج بوده ام يا نه در صورتى كه در آن موقع، تازه متأهل شده بودم و با پدرم زندگى مىكردم و خانه جداگانه نداشتم و بعد از رد شدن از سفر، پول را صرف خريدن ماشين كه يكى از ضروريات زندگى من در آن موقع و در حال حاضر بود نمودم؟
ج - در فرض مرقوم، اگر مانعى كه براى شما پيش آمده در سال گذشته متمكن از رفع آن مانع نبوده ايد تمكن از سفر حج نداشته ايد و فعلا هم كه استطاعت مالى نداريد حج بر شما واجب نيست و در آينده انشاء الله تعالى هر وقت مستطيع شديد مشرف شويد.