نباشد باينكه باب باران كفايت بشود يا آنكه ريشه آن بجائى رسيده باشد كه رطوبت زمين كفايت آنكند وديگر محتاج باب نباشد در صورتيكه محتاج با عمال ديگر باشد هر چند اين معامله از باب مساقات نيست چنانچه ذكر نمودم در معامله بر اشجاريكه ثمره آن رسيده وديگر حاجت باب ندارد (مسألة 5) جايز است مساقات فسيل نخل كه مغروس باشد هر چند تا چند سال ديگر ميوه ندهد بشرط آنكه مدت مساقات را آنقدر طولانى قرار دهند كه ميوه آن را درك كند (مسألة 6) گذشت كه مساقات ريشه درختى كه نكاشته باشند صحيح نيست لكن جايز است مساقات بستانيكه اصول مغروسه دارد واصول غير مغروسه را نيز مشتمل باشد باينكه بر عامل شرط كنند كه آنها را نيز بكارد واب دهد تا ميوه دهد بلكه اقوى صحت معامله بر فسيل نكاشته است به تنهائى تا مدتى كه ميوه دار شود اگر چه از مساقات مصطلحه خارج است (مسألة 7) مساقات معامله لازم است وباطل نمىشود مگر باقاله طرفين يا فسخ بخيار شرط يا بخيار تخلف بعض شروط يا بعروض مانع عام كه موجب بطلان باشد ونحو آن (مسألة 8) باطل نمىشود مساقات بمردن مالك يا عامل وبموت مالك يا عامل وبموت مالك منتقل مىشود حصه او بوارثش وباموت عامل وارث او بجاى او مىباشند لكن وارث را جبر بعمل نمىكند اگر خودش يا اجير او متصدي عمل شد كه هيچ والا حاكم شرع از تركه او بر مىدارد وكسى را براى مباشرت عمل او اجير مىكند تا ميوه آن برسد وميوه آن را بمقتضاى قرار داد مالك وعامل مابين مالك ووارث عامل قسمت مىكند بلى در صورتيكه در مساقات مقيد كرده باشند بعمل عامل بنفسه بمردن او باطل مىشود بخلاف آنكه در ضمن العقد شرط مباشرت عامل كرده باشند وبميرد كه در اين صورت مالك مخير است بين فسخ معامله بتخلف شرط وبين اسقاط حق الشرط وراضى شدن بعمل وارث عامل يا اجير او (مسألة 9) علماء گفته اند در صورتيكه در عقد مساقات خدمات باغ را معين نكنند كه بر عهده مالك باشد يا بر باغبان جمله از كارها بر باغبان است وجمله بر مالك وضابطه كارهائيكه بر باغبان است كارهائى است كه هر ساله متجدد ومكرر لازم است مثل اصلاح زمين بكندن اگر محتاج باشد وتنقيه نهرها واب دادن باغ ومقدمات آن مثل دلو وطناب واصلاح جداول واب كشى از چاه ونحو آن وكندن حشيش كه مضر باغ وبريدن جريده هاى درخت خرما وشاخه هاى زياد درخت انگور وتلقيح كه پاشيدن گرد درخت نر بر ماده باشد وچيدن ميوه وپهن كردن