زكات بگيرد، بر او زكات حلال است يا نه؟
جواب: هرگاه آن طالب علم فقير است و قادر بر كسب مؤنه نيست، بنابر قول به عدم اشتراط عدالت، چنان كه اظهر است هم جايز است دادن زكات به او و هم گرفتن او و بنابر قول به اشتراط عدالت از براى دهنده جايز نيست دادن از سهم فقرا با علم به حال.
و با جهل به حال و اعتقاد عدالت، ضرر ندارد و مجزى است از او على الاظهر. هر چند خلاف آن ظاهر شود. و براى گيرنده هم ضرر ندارد به جهت آنكه ظاهر اين است كه اشتراط عدالت بنا بر قول به آن از براى جواز دادن است نه گرفتن.
و اما اگر قادر بر كسب مؤنه هست و لكن كسب منافى تحصيل است، پس در اين صورت بنا بر قول به عدم اشتراط عدالت نيز اشكال وارد مىآيد كه تحصيل علمى كه توان به سبب آن دست از كسب برداشت و اخذ زكات كرد آن تحصيل، يا واجب عينى است يا واجب كفايى و اينها هيچ يك بدون نيت تقرب، نمىشود و چون در اطاعت الهى نيت تقرب شرط است و فعل ناشايسته مطلوب الهى نخواهد بود پس هرگاه تحصيل به قصد ريا، حرام باشد جايز نيست ارتكاب آن، پس واجب نخواهد بود كه به سبب آن ترك كسب كند و زكات بگيرد، پس صادق است بر او كه قادر بر كسب است و غنى است.
و ممكن است دفع اين اشكال، اما اولا به اينكه تحصيل كه از اسباب اجتهاد و طريق معرفت احكام مبدأ و معاد است، ظاهر اين است كه از واجبات توصليه (1) است و نيت تقرب مدخليتى در تحقق تهيه آنها ندارد، پس تحصيل آنها واجب است و قصد " كسب تقرب كردن " واجبى است علىحده و به ترك آن، اين ساقط نمىشود، خصوصا اگر به جهت تعليم ديگران باشد وسيله‌اى است كه برپا داشتن اين امر مطلوب است، پس