وصيد وحيازة مباحات واجرت عبادات استيجاريه از حج وصوم وصلوة وزيارات وتعليم اطفال وغير آن از اعماليكه اجرت دارد بلكه احوط ثبوت خمس است در هر فائده اگر چه باكتساب حاصل نشده باشد مثل هبه وهديه وجايزه وماليكه كسى وصيت كرده باشد براى او ونحوان بلكه ثبوت آن خالى از قوت نيست بلى در ميراث خمس نيست مگر در ميراثيكه گمان نداشته باشد مثل آنكه رحم دورى در بلد ديگر داشته وخبرى از او نداشته باشد پس بميرد وارتش باو برسد كه در اين ارث ترك احتياط بدادن خمس نكند وهم چنين ترك احتياط نشود در آنچه از منافع وقف خاص ونذر باو برسد بلكه احوط استحبابى ثبوت خمس است در عوض خلع ومهر ومطلق ميراث ونحوان (مسألة 50) اگر وارث بداند كه مورث او خمس متروكات خود را نداده واجب است بر او بدهد چه عينى كه متعلق خمس است موجود باشد در متروكات يا عوض آن موجود باشد بلكه اگر بداند اشتغال ذمه مورث رابخمس واجب است از تركه او اداء نمايد مثل ساير ديون (مسألة 51) در آنچه بگرفتن خمس يا زكوة يا صدقه مستحبه مالك شده خمسى نيست اگر چه زايد از مؤنه سال او باشد بلى هر گاه در ملك اونما كندخمس در نما واجب است مثل ساير نمائات (مسألة 52) اگر كسى چيزى بخرد وبعد بفهمد كه بايع خمس آن را نداده بيع نسبت بمقدار خمس فضولى است پس اگر حاكم شرع امضا نمود از مشترى ثمن خمس را مىگيرد پس مشترى رجوع مىكند بربايع بان و از او مىگيرد واگر حاكم امضاء معامله نكرد مقدار خمس را از مبيع بگيرد وهم چنين است اگر بغير بيع از ساير معاوضات آن را نقل كرده باشد و هر گاه بدون عوض بخشيده باشد خمس آن بر ملك ارباب خمس باقى است (مسألة 53) اگر اعيانى كه متعلق خمس نباشد يا باشد وخمس آن را داده است نمو نمود وزيادشد بزياده متصله مثل آنكه درخت بزرك شد يا منفصله مثل آنكه گوسفند زائيد خمس در آن نما واجب است واگر نمو نكرده ولكن قيمت آن ترقى نموده خمس آن زيادى واجب نيست بلى اگر در حال ترقى آن را بفروشد دور نيست وجوب خمس آن زيادتى در ثمن واين در صور تيست كه آن عين مال التجاره وراس المال او نباشد باينكه آن را بقصد انتفاع بان يانتاج آن در معيشت خود خريده يانگاه داشته باشد نه بقصد تجارت واما هر گاه بقصد تجارت ومعامله آن را خريده يانگاه داشته باشد وقيمت آن ترقى كرده باشد پس ظاهر وجوب خمس ارتفاع قيمت آنست بعد از تمام شدن سال هر گاه ممكن باشد فروش وگرفتن قيمت آن (مسألة 54)