كند كافر را بدادن خمس اگر چه هر گاه مسلمان شود وعين معدن باقى نمانده باشد وجوب خمس از او ساقط مىشود وشرط است در تعلق خمس بمعدن آنكه قيمت آنچه بدست آورده بعد از اخراج مؤنه بيرون آوردن وتصفيه آن به بيست دينار رسيده باشد كه هر گاه كمتر باشد خمس واجب نيست اگر چه احوط دادن خمس است اگر قيمت آن بيك دينار رسيده باشد بلكه احوط اخراج خمس آن است مطلقا اگر چه كمى باشد وشرط نيست در وجوب خمس آنكه مقدار نصاب را يكدفعه بيرون آورده باشد يا بدفعات پس هر گاه چند مرتبه بيرون آورد وبتدريج مجموع بحد نصاب برسدبعد از بلوغ نصاب خمس مجموع واجب است و هر گاه بيرون آورد اقل از حد نصاب را واعراض كند از آن وبعد از اعراض بازمقدار ديگر بردارد تا مجموع بحد نصاب برسد خمس آن احوط است و هر گاه جماعتى شريك باشند در مقدار نصاب از معدن كه حصه هر كدام كمتر از نصاب باشد ظاهر وجوب دادن خمس آنست ومعتبر نيست در وجوب خمس بعد از بلوغ نصاب آنكه مجموع از يك جنس معدن باشد پس اگر مشتمل باشد بردو جنس يا زيادتر وقيمت مجموع بحد نصاب برسد واجب است خمس آن را بدهد بلى اگر معادن متعدده باشد معتبر است آنچه از هر معدني بيرون اورده هر كدام بحد نصاب رسيده باشد اگر چه احوط كفايت بلوغ مجموع است بحد نصاب خصوصا باتحاد جنس آن وبخصوص در صورتيكه معادن نزيك يكديگر باشد بلكه وجوب خمس باتحاد جنس وتقارب خالى از قوت نيست ومعتبر نيست بعد از صدق اسم معدن استمرار تكون ودوام آن بلكه كافى است در وجوب خمس بيرون آوردن نصاب اگر چه باخراج آن ماده معدن منقطع شود (مسألة 6) كفايت مىكند دادن خمس خاك معدن پيش از تصفيه آن هر گاه بداند آنچه داده مشتمل است بر خمس تمام اجزاء معدنيه از مقداريكه بيرون آورده بخلاف صورتيكه احتمال بدهد كه اجزاء معدنيه آنچه داده كمتر از خمس باشد كه كافى نيست (مسألة 7) هر گاه كسى مقدار نصاب از معدن را بيرون آورده در صحرائي پيدا كند وبداند كه يا از سيل ونحوان بيرون آمده يا حيوانى بيرون آورده يا كسى بيرون آورده وخمس آن را نداده است احوط لزوم خمس آن است بلكه با شك در اين كه مخرج خمس آن را داده احوط اخراج خمس آن است (مسألة 8) معدنيكه در زمين مملوك پيدا شود از صاحب زمين است پس اگر ديگرى آن را بيرون آورد مالك آن نمىشود ومالك زمين بايد خمس آن را بدهد بدون استثناء مصارف اخراج زيرا كه او مؤنه