1 - اصول السرخسى، ج 1، ص 313.
2 - اصول السرخسى، ج 2، ص 110.
3 - قوشجى متكلم بزرگ اهل تسنن نيز از قول خود عمر نقل مىكند كه حى على خير العمل در عهد پيامبر (صلى الله عليه وآله و سلم) بوده است. او مىگويد عمر در حالى كه بالاى منبر بود گفت:
ثلاث كن على عهد رسول الله (صلى الله عليه وآله) وأنا أنهى عنهن واحرمهن، واعاقب عليهن: متعة النساء ومتعة الحج وحى على خير العمل.
سپس قوشجى مىگويد:
أن ذلك مما لا يوجب قدحا فيه فأن مخالفة المجتهد لغيره في المسائل الاجتهادية ليس ببدع.
شرح تجريد قوشجى، ص 408.
و از ابن عباس نقل شده است. فلسفه آنكه حى على خير العمل را خليفه ثانى دستور به حذف آن داد براى آن بود كه مبادا مردم جهاد را رها كنند و بگويند اگر نماز بهترين اعمال است - كه هر روز چندين مرتبه در اذان و اقامه در گوش ما بدان ندا داده مىشود - پس چرا آن را ترك كنيم و به جهاد روى بياوريم، بنابراين براى آنكه مسلمانان دچار چنين رخوتى نسبت به جهاد نشوند خليفه ثانى نهى كرد از آنكه حى على خير العمل گفته شود و به جاى آن امر به گفتن الصلاة خير من النوم نمود.
ولى در واقع اين كه نماز بهترين اعمال است حتى در روايات مستقل كه ربطى به اذان هم ندارد آمده است، و شارع به فلسفه احكام خود آگاه تر است. بيهقى در سنن خود بابى را گشوده است تحت عنوان: باب خير اعمالكم الصلاة و از رسول خدا (صلى الله عليه وآله و سلم) چنين روايت مىكند:
قال رسول الله:... واعلوا ان خير اعمالكم الصلاة....
السنن الكبرى، ج 1، ص 457.

مفاتيح البحث: الرسول الأكرم محمد بن عبد الله صلى الله عليه وآله ⁽²⁾، الحج ⁽²⁾، الضرر ⁽¹⁾، النوم ⁽²⁾، عبد الله بن عباس ⁽¹⁾، الصّلاة ⁽³⁾