تشيع در تسنن (فارسي) - السيد محمد رضا مدرسي

كنند. ولى اين ذيل ضررى به مقصود نمى زند، زيرا اين تبديل چنان كه نص روايت است، مربوط به اذان صبح مى باشد. بنابراين، حتى به نص همين روايت، بقيهء اذان‌ها بايد داراى " حى على خير العمل " باشد.
به علاوه، اين ذيل با رواياتى كه تثويب را در اذان نفى مى كند معارض است و به روشنى دلالت دارد بر اين كه قول " الصلاة خير من النوم " زياده اى است كه بعد از رسول الله صلى الله عليه و سلم افزوده شده است. (1) احتمال نسخ نيز منتفى است، زيرا اگر منسوخ شده بود، قطعا " ابن عمر " و " ابى امامه " و ديگران از آن با خبر بودند و ديگر معنا نداشت كه آنها " حى على خير العمل " را در اذان خود ذكر كنند. وانگهى، ظاهرا كسى اين احتمال را ذكر نكرده است.
ثالثا، روايات از طريق اهل بيت (عليهم السلام) بيان مى كند كه " حى على خير العمل " جزء فصول اصلى اذان در همهء اوقات است كه از طريق وحى بر قلب نازنين پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) نازل شده است. (2)

1. از " ابن عباس " نقل شده است فلسفهء آن كه خليفهء ثانى دستور به حذف " حى على خير العمل " داد اين كه مبادا مردم جهاد را رها كنند و بگويند اگر نماز بهترين اعمال است - كه هر روز چندين مرتبه در اذان و اقامه در گوش ما بدان ندا داده مى شود - پس چرا آن را ترك كنيم و به جهاد روى بياوريم؟
بنابراين، براى آن كه مسلمانان دچار چنين سستى و رخوتى نسبت به جهاد نشوند، خليفهء ثانى از گفتن " حى على خير العمل " نهى كرد و به جاى آن امر به گفتن " الصلاة خير من النوم " نمود.
ولى در واقع، اين كه نماز بهترين اعمال است حتى در روايات مستقل كه ربطى به اذان هم ندارد آمده است، وشارع به فلسفهء احكام خود آگاه تر است. " بيهقى " در سنن خود بابى را تحت اين عنوان گشوده است: " باب خير اعمالكم الصلاة " و از رسول خدا صلى الله عليه و سلم چنين روايت مى كند:
" قال رسول الله:... واعلموا ان خير اعمالكم الصلاة... "، بدانيد كه برترين اعمال شما نماز است. ر. ك:
السنن الكبرى، ج 1، ص 457.
2. ر. ك: جامع احاديث الشيعه، كتاب الصلاة، باب 17، باب عدد فصول الاذان والاقامة و كيفيتها و علل‌ها.

(٢٢٠)