جنس محسوبند پس نمىتوان فروخت كندم را بجو با زيادتى در يك طرف " چهارم " بدان كه كوشت بز وميش وبره يك جنسند وكوشت كاو وكاوميش يك جنس است اماكوشت كوسفند وكاو دو جنس است وحكم شير هم مثل حكم كوشت است وپيه وكوشت دو جنسند اما پيه ودنبه ظاهر اين است كه يك جنس باشند اگر چه محل اشكال است " پنجم " بدان كه هر جنسى كه ربوى يعنى مكيل يا موزون باشد وان چه كه از او بعمل ايد اگر ان هم ربوى باشد يك جنس حساب مىشوند مثلا شير جنس ربوى است وان چه كه از او بعمل مىايد مثل پنير وسرشير وروغن وكشك وكره وماست وغيرها كه تمام ربوى هستند با شير يك جنسند وهم چنين هر يك از اينها با ديگرى مثل روغن وپنير وكشك وهر يك از اينها با كره وماست وهكذا پس حرام است فروختن يك من روغن بده من شير وفروختن ده من شير بدو من كشك وهكذا و هم چنين است حكم در انكور ومويز نسبت به‌انچه از انها بعمل مىآيد از شيره وحلوا و هم چنين است حكم در شكر نسبت بقند ونبات و همچنين است حكم در كنجد وروغن او وكرچك وروغن او و هم چنين است حكم در كندم نسبت بارد ونان پس فروختن هر يك از اين اجناس بچيزهائى كه كه از انها بعمل مىآيد با زيادتى رباء است وبا مساوات جايز است واما هر گاه چيزى عمل امده باشد از دو جنس ربوى جايز است كه ان چيز را بان دو جنس بفروشيم واگر چه در يك كدام زيادتى باشد مثل ان كه شيره كه عمل امده از خرما وانكور بنحوى كه ان دو شيره يكى شده باشد واگر چه در يك طرف زيادتي باشد وجايز است كه به‌يك كدام هم فروخته شود بشرطى كه ان چيز زيادتر از شيره خودش باشد وفرق نيست در اين حكمها ميان ان كه شيره انكور وخرما با هم ممزوج باشد يا ان كه جدا باشند وروى هم فروخته شوند واين قاعده جارى است مكر در ارد و نانى كه از جو و كندم بعمل آمده باشد بجهت ان كه مذكور شد كه كندم وجود يك جنسند " ششم " حق اين است كه جايز نيست فروختن هر جنسى خشكي به تر او مطلقا چه با زيادتى باشد چه بى زيادتى هر گاه ربوى باشند مثل فروختن مويز بانكور وخرماى خشك به رطب ونان خشك به نان تازه وهكذا " هفتم " جايز نيست فروختن كوشت حيوانى را بهمان حيوان بنابر احوط لكن معلوم نيست كه از جهت ربا باشد ولذا با مساوات هم محل اشكال است با اين كه حيوان اگر زنده باشد موزون نيست بلكه در مذبوح نيز كاهي غير موزون است " هشتم " بدان كه فروختن جنس ربوى بهمان جنس چند صورت دارد (1) آنكه بر سبيل