انگيزه نگارنده در تدوين اين كتاب ياد آورى كرديم كه ساليان متمادي بر تهيه مقدمات تدوين وتحرير اين كتاب مى گذرد، و بيست واندى سال است كه در فرصتهاى مناسب در بارور ساختن آن مى كوشم، وبيش از دويست هزار فيش طى همين مدت يادداشت كردم كه در سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بر شمار آنها افزون گشت.
* آنچه مرا بر اين مهم واداشت نخست اين نكته بود كه مى ديدم مستشرقان، آنگونه كه در خور است به منابع اسلام شناسى از رهگذر فرهنگ شيعي وتعاليم اهل البيت (عليهم السلام) دسترسى وآشنايى نداشته وندارند، وكتب فهرست نسخه هاي خطى ميهن ما به سبكها واسلوبهاى متفاوتي تدوين شدنند كه بر اثر آن دسترسى علاقه مندان ومحققان به نسخه هاي مورد نظرشان بسيار دشوار ومستلزم صرف فرصتي بس طولاني است، وحتى ممكن است پژوهشگر از كنار اين فهرستها دست خالي بازگردد. لذا در صدد برآمدم دست اندر كار تدوين فهرست جامع وموضوعي براى نسخه هاي خطى عربي كتابخانه هاي جمهوري اسلامي ايران شوم كه منابع فراوانى از فرهنگ وتعاليم اهل البيت (عليهم السلام) وآثار دانشمندان شيعي وايراني در اين كتابخانه وجود دارد، ومى تواند به محققانى كه در اسلام شناسى مى كاوند مدد رسانند تا اسلام را صرفا از رهگذر تعاليم مذاهب ديگر ارزيابى نكنند.
اين كتاب مى تواند راه هموارى را پيش روى محققان اسلامي واسلام شناسان قرار دهد تا بر اين حقيقت دست يابند كه آثار علمي دانشمندان شيعي وايراني در كنار آثار ديگران سزاوارند تا از رهگذر مطالعه آنها بهره هاي فراوانى را نصيب خود سازند.
فراموش نمى كنم، يكى از محققان در كنگره هزاره شيخ طوسى (اسفند 1348 - فروردين 1349 ه‍. ش) اظهار داشته بود: خاورشناسان در مطالعات اسلامي از ميان صد وسى واندى ماخذ، با شمارى كمتر از ده ماخذ شيعي در اسلام شناسى سرو كار وآشنايى دارند، واين امر به خاطر آن است كه منابع شيعي به گونه أي منظم معرفى نشده، ويا با چاپهاى مرغوب ومجهز به فهارس لازم فراهم نيامده اند.
علاوه بر اين، نگارنده از سال 1339 ه‍. ش، آشنايى خود را با فهرست نگارى آغاز كرده وبه اين كار بعدها انس يافتم، ودو مجلد فهرست براى نسخه هاي خطى وعكسى كتابخانه دانشكده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران نگاشتم كه مجلد اول در سال 1345 ه‍. ش ومجلد دوم در سال 1348 ه‍. ش توسط انتشارات دانشگاه تهران به طبع رسيده اند، آنگاه سهم عمده أي در نگارش فهرست نسخه هاي خطى كتابخانه ملى ملك به عهده اينجانب واگذار شده بود كه براى اكثر قريب به تمام نسخه هاي خطى عربي ومجموعه هاي اين كتابخانه، فهرست نگاشتم، وتاكنون شش مجلد آن به طبع رسيده است.
مضافا بر اينكه مى ديدم اين كار، بسيار دشوار وسخت ناهموار وطاقت فرسا است، وكمتر كسى حاضر است بارى چنين گران را بر دوش كشد، وآنرا ادامه دهد.
وسرانجام اين هدف نيز در مد نظر بود كه كار بر محققان آسان گردد، زيرا براى يافتن نسخه أي خاص يا كهنترين نسخه از كتابي بايد يك محقق چندين روز يا چندين هفته صرف وقت كند، تازه