ونحو ان اقوى وجوب قضاء ان است هر چند احوط جمع بين قضا ومد است وهم چنين است اگر سبب فوت مرض باشد وعذر در تاخير قضا غير مرض باشد وانعذر باقى بماند تا سال اينده يا عكس ان كه در هر دو صورت اقوى وجوب قضا واحوط جمع است خصوص در صورت دويم (مسألة 14) اگر روزه رمضان بعضا او كلا عصيانا فوت شود وقضاء ان را بجا نياورد تا رمضان ديگر بايد جمع كند بعد از ان بين قضاء وكفاره افطار ومد واگر فوت ان بسبب عذرى باشد ودر اثناء سال عذرش مرتفع شود ولكن عمدا با عزم بر ترك قضا نكند يا مسامحه كند در قضا واتفاقا ايام ضيق معذور شود بايد جمع كند بين قضا ومد بخلاف انكه عازم بر قضا باشد بعد از رفع عذر وبجا نياورد تا انكه ايام ضيق شود كه دور نيست كفايت كند قضا ولكن احتياط بقضا ومد ترك نشود چه عذر او مرض باشد يا غير ان وخلاصه اين مسألة ومسألة سابقه ان است كه تاخير قضاء روزه تا رمضان اينده يا موجب كفاره تنها است وان مختص بصورت اول از مسألة سابقه است يا موجب قضاء تنها است وان در بقيه صور مسألة سابقه است ويا موجب جمع بين قضا وكفاره است وان در تمام صور اين مسألة است هر چند احوط در تمام صور مسألة سابقه جمع است (مسألة 15) هر گاه مرض او تا اخر رمضان سال سيم مستمر بماند وبعد از ان رفع شود براى هر روزى از رمضان سال اول ودويم يك مد كافى است وقضاء ان بر او نيست وسال سيم را بايد قضا نمايد وهم چنين هر گاه مرض او تا اخر رمضان سال چهارم مستمر بماند وبعد از ان رفع شود براى هر روزى از رمضان سال اول ودويم وسيم يك مد كافى است ورمضان چهارم را بايد قضا كند وهر گاه قضاء رمضان بر او باشد وچند سال تاخير بيندازد بدل هر روزى يك كفاره كافى است وتعدد كفاره بتعدد سالها واجب نيست (مسألة 16) جايز است دادن كفاره ايام متعدده بيك فقير چه از يك رمضان باشد يا رمضان هاى متعدد پس واجب نيست تفريق كفارات بر فقراء كه بهر كدام زياده از يك مد ندهند (مسألة 17) كفاره عبد بر سيد واجب نيست چه كفاره تاخير وچه كفاره افطار پس در كفاره تاخير اگر عبد مالى داشته باشد وسيد اذنش دهد از مال خود بايد بدهد والا بدل كفاره استغفار كند ودر كفاره افطار اگر خودش ندارد يا دارد وسيد اذنش ندهد معين است دو ماه روزه اگر بتواند والا هيجده روز روزه اگر بتواند والا بدل ان استغفار كند (مسألة 18) احوط آنست كه قضاء رمضان را از انسال تاخير